سنگ ها و کاربرد انها

سنگ یکی از ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی است که انسان برای ساختن ابزار و پناهگاه‌ها و رفع نیاز خود استفاده کرده است. دوره‌های کهن سنگی و پارینه سنگی نشان‌دهنده دوره‌هایی است که در آن کاربرد سنگ بر فلز و دیگر مصالح مقدم بوده است.

آثار خانه‌های از سنگ چیده شده در شمال ایران متعلق به 7000 سال پیش موجود است. در ساختمان‌های سنگی از سنگ لاشه همراه با ملات‌های گچ و آهک استفاده شده است. باید اذعان کرد اگرچه سنگ به علت سنگینی و مشکلات حمل‌ونقل و استخراج تا حدی جای خود را به مصالحی نظیر آجر داده است اما همچنان اهمیت خود را در سازه‌های سنگین و سخت نظیر پل‌ها، تونل‌ها، بهمن‌گیرها، دیوارهای حائل، سنگ‌چین‌ها، کرسی‌چین‌ها و غیره حفظ کرده است.

خواص عمومی و کاربری سنگ‌ها

سنگ‌ها را به طور کلی از نظر منشاء تشکیل به سنگ‌های آذرین، رسوبی و دگرگون دسته‌بندی می‌کنند. در بررسی خواص عمومی سنگ‌ها مواردی مانند مقاومت در برابر کشش، تحمل فشار، نفوذپذیری، انتشار امواج، پایداری و در نظر گرفتن امتداد لایه‌بندی و سطوح ضعیف در عملیات مد نظر است. 

سنگ‌ها نوعا دارای سطوحی هستند که در آن‌ها نیروی چسبندگی و اتصال دانه‌ها نسبت به لایه‌های دیگر کم‌تر و یا حداقل است و این موارد می‌تواند از اهمیت زیادی در بررسی سنگ‌ها برخوردار باشد. در مجموع سنگ ساختمانی باید بدون شیار، رگه، ترک، خلل و فرج، پوسیدگی و لایه سست باشد و حتی‌المقدور رنگی یکنواخت داشته باشد. 

به طور کلی سنگ طبیعی را که دارای مقاومت کافی در شرایط جوی و رنگ جالبی باشد می‌توان در عملیات ساختمانی و به صورت سنگ لاشه، سنگ قواره، سنگ باربر، سنگ پلاک، سنگ درپوش، سنگ ستون و حتی به صورت ظروف و وسایل سنگی استفاده نمود.

طرز تهیه سنگ‌ها و انواع آن 

قطعات بزرگ سنگی که از معدن به دست می‌آورند به نام "سنگ قله" معروف است. سنگ قله نباید در زیر تیغه برش خرد شود و حتی‌المقدور بزرگ و قابل حمل باشد. سنگ قله را بوسیله دیلم، دست انفجار و یا برش از معدن جدا می‌کنند و بسته به نوع جنس و کاربرد آن در کارگاه به وسیله عملیات مکانیکی آماده کار می‌سازند. 

سنگ‌های با کاربرد خشن و باربر را به‌وسیله تیشه و چکش آماده می‌نمایند و سنگ‌های تزئینی را ابتدا برش داده و در حین برش شستشو می‌دهند تا سنگ را شسته و خاک آن را بگیرند آنگاه بسته به اهمیت و مرغوبیت، آن را ساب و جلا می‌دهند .

سنگ‌هایی که در ساختمان به کارمی‌روند به نام‌های سنگ لاشه‌، سنگ قواره، سنگ بادبر و سنگ پلاک مرسوم می‌باشند.

سنگ

1 ـ سنگ لاشه: سنگی است که شکل خاصی نداشته و به همان صورتی که از معدن آورده می‌شود به کارمی‌رود و کاربرد آن در زیرسازی‌ها، پر کردن فاصله بین سنگ‌ها و کف‌سازی خشن محدود می‌شود.

2 ـ سنگ قواره: سنگی است که از سنگ لاشه به دست می‌آید و در کارگاه ساختمانی با کمی تیشه‌کاری ابعاد منظمی یافته و دارای گوشه‌های معین می‌گردد. از سنگ قواره برای دیوارهای باربر، جدول‌سازی و کف‌سازی‌هایی که نیاز به کمی نماسازی دارند، استفاده می‌شود.

3 ـ سنگ بادبر (مالون): سنگی است که با تیشه‌کاری کاملا شکل منظمی یافته و به‌ویژه یک طرف آن شکل صاف به خود می‌گیرد.

سنگ بادبر را در تونل‌سازی، پل‌سازی، جدول‌سازی، دیوارهای باربر و غیر باربر، سنگفرش و پله استفاده می‌کنند و یکی از عمده‌ترین کاربردهای مهندسی سنگ لاشه و مالون به‌ویژه در نقاط کوهستانی اجرای قوس‌های سنگی است که در پل‌ها، درگاه‌ها و طاق زیرین دالان‌های سنگی مورد مصرف قرار می‌گیرد.

4 ـ سنگ پلاک (تزئیناتی): برای نماسازی در سطوح از سنگ پلاک استفاده می‌شود. برای تهیه سنگ پلاک، سنگ قله را درکارگاه سنگبری به ضخامت‌های مورد نظر برش داده و سپس آن را تا حد جلا و آینه شدن ساب می‌دهند. 

سنگ تزئیناتی ارزان را از تراورتن و سنگ‌های گران قیمت را از گرانیت و مرمر انتخاب می‌کنند. سنگ پلاک را برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و در کف، دیوارپله، کف پنجره، کنار و زیر دیوار گچی و وسایل تزئیناتی نظیر گلدان، شمعدان، جدول و جوی و غیره استفاده می‌کنند.

انواع سنگ‌های ساختمانی ایرانی 

عمده‌ترین سنگ‌هایی که در عملیات ساختمانی در ایران به کار می‌روند عبارتند از گرانیت‌، سنگ سبز توف کوارتزیت، سنگ آهک تراورتن، مرمر، سرپانتین، ماسه سنگ و شیست.

گرانیت: از انواع سنگ‌های آذرین بوده و بسیار سخت و محکم، بادوام، زبر و بسیار جلاپذیر است. ساب زدن و جلاپذیری از ساب معمولی و نمای سنگی تا مرحله آینه‌ای امکان‌پذیر است. 

گرانیت خرد شده را برای تهیه بتن زیرسازی جاده و راه‌آهن و سنگ ساختمانی آن را برای بناهای یادبود، زیربنای تاسیسات، تزئینات داخل و خارج ساختمان و کف‌سازی به کار می‌برند. 

از انواع گرانیت ساختمانی می‌توان گابرو، دیاباز، که اصطلاحا به آن گرانیت سیاه هم می‌گویند را نام برد.

کوارتزیت: این نوع سنگ که اغلب با سنگ گرانیت نیز اشتباه می‌شود، دارای ویژگی‌های متفاوت است و از گرانیت سخت‌تر است. این سنگ با ظاهر زبر و بلوری خود قابل شناسایی است. 

کوارتزیت را به خاطر ظاهر زبر آن بیش‌تر در ساختمان‌های ارزان‌قیمت و روستایی به کار می‌برند. رنگ آن بیشتر قهوه‌ای سوخته، سرخ، خاکستری و قهوه‌ایست.

ماسه سنگ: این سنگ‌ها از نوع رسوبی هستند که از چسبیدن دانه‌های سیلیس به یکدیگر به وجود آمده‌اند. مواد این سنگ ممکن است سیلیس، اکسیدآهن و یا خاک رس باشد. سختی و دوام قطعات این سنگ بستگی به نوع چسب آن دارد. رنگ این سنگ‌ها معمولا خاکستری، قهوه ای، سرخ و ارغوانی است. 

ماسه سنگ کاملا سیمانی شده را ممکن است کاملا خرد نموده و در زیرسازی راه‌آهن و جاده‌ها به کار برند. همچنین ماسه سنگ کوارتزی را به عنوان ماسه ریخته‌گری و ماده اولیه شیشه استفاده می‌کنند.

سنگ توف: توف از انواع سنگ‌های خاکستر آتشفشان بوده که به علت چسبندگی کم ذرات آن در اثر هوازدگی پوسته پوسته می‌شود و به صورت دانه‌های ریز از آن جدا می‌شود. این سنگ را به علت سبزی چشم‌نوازی که دارد در کار دیوارسازی، پارک‌سازی و دیوارهای حایل استفاده می‌کنند.

سنگ آهک: از انواع سنگ‌های رسوبی است و در سطح وسیعی از نظر اندازه، قواره، شکل و رنگ وجود دارد. سنگ آهک را برای تزئینات داخل و خارج ساختمان، دیوار، تزئینات کف، نماسازی، مجسمه‌سازی و ستون‌سازی به کار می‌برند .

تراورتن: این سنگ حاصل رسوبات جریانات آب گرم زیرزمینی می‌باشد. تراورتن به رنگ‌های سفید، کرم و خاکستری وجود دارد. این سنگ را برای نماسازی داخل و خارج ساختمان به کار می‌برند.

مرمر: از انواع سنگ‌های دگرگون است که در رنگ‌های سفید، خاکستری، سیاه، سبز، قرمز، زرد و ارغوانی می‌باشد. سنگ مرمر را برای تزئینات و نماسازی داخل ساختمان شامل کف، دیوار و کارهای هنری به کار می‌برند.

شیست: سنگ‌های لایه لایه سیاه رنگ می‌باشند که از انواع سنگ‌های دگرگون هستند و به مصرف فرش کردن کف، پیاده‌روها، خیابان‌ها، باغ‌ها و پارک‌ها می‌رسند

نام گذاری کانی ها

۱- نام عده زیادی از کانی ها در واقع اسم محلی است که اولین بار در آنجا پیدا شده اند و به انتهای آن پسوند “ایت” اضافه شده است مثلا ایلمنیت از نام کوه های ایلمن واقع در اورال، تیرولیت از تیرول که محلی در کشور اتریش است، تالمنیت از معدن تالمن واقع در انارک ایران گرفته شده است.

۲- نام بعضی از کانی ها از اصطلاحات خاص بعضی کشورها گرفته شده است کثلا سافیر از اصطلاحات محلی هندوستان می باشد.

۳- نام عده ای دیگر از کانی ها از رنگ آنها  در زبان یونانی گرفته شده است مثلا هماتیت به معنی قرمز خونی، آزوریت به معنی آبی رنگ است.

۴- بعضی از کانیها نام خود را از خواص ویژه ای که دارند گرفته اند مثلا دیستن در زبان یونانی به معنی دارای دو سختی است که این کانی نیز چنین خاصیتی دارد.

۵- نام بعضی از کانیها مربوط به عناصر موجود در آنهاست مثلا نیکلین دارای نیکل و کوپریت دارای مس است.

و اما جالب است بدانید بعضی از کانیها از اسم محققینی که انها را برای اولین بار یافته اند مشتق شده است.

مثلا براگیت به نام کاشف ان ” براگ ” و بیرونیت به نام یابنده آن (ابوریحان بیرونی) نامگذاری شده اند.

کانیهایی که نخستین بار در ایران کشف شده و یا به افتخار دانشمندان ایرانی نامگذاری شده اند:

• کانی بیرونیت:

این کانی در سال ۱۹۵۷ میلادی توسط بادالوف و گولوانف کشف و به افتخار اندیشمند بزرگ ایرانی ابوریحان بیرونی ( ۹۷۳ – ۱۰۴۸ میلادی ) نامگذاری شد.

بیرونی چگالی سنج را اختراع و چگالی ۱۸ سنگ و فلز قیمتی را با دقت چشمگیری تعیین کرد کتابی به نام مجموعه دانستنیها درباره کانی های قیمتی به زبان عربی نگاشت ” الجماهر فی معرفه الجواهر ” بیرونی در این کتاب درباره ۳۰۰ نوع کانی و مواد دیگر شرح مفصلی داده است. وی نخستین کسی بود که به خاصیت چند رنگی تورمالین پی برد.

• کانی آویسینیت:

این کانی در سال ۱۹۵۸ توسط کارپووا، کونکووا، لارکن، سالیو کشف و به افتخار دانشمند بزرگ ایرانی ابن سینا ( ۹۸۰ – ۱۰۳۷ میلادی ) نامگذاری شد. ابن سینا اولین طبقه بندی کانی ها را در کتاب شفا انجام داد .

• کانی تالمسیت:

این کانی توسط باریان و هرین در معدن قدیمی ” تالمسی ” در مجاورت دهی همین نام در بخش انارک کشف شد و به نام این معدن نامگذاری شد. این کانی خاصیت فلوئورسنت دارد.

• کانی خونیت:

این کانی در سال ۱۹۷۰ توسط ادیب و اوتمان در معدن قدیمی خونی واقع در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی بخش انارک کشف شد و به نام این معدن نامگذاری شد.

• کانی ایرانیت:

این کانی در سال ۱۹۶۳ توسط باریان و هرین در یکی از معادن قدیمی سبرز واقع در ۱۲ کیلومتری شمال غربی انارک کشف شد و آن راب ه پاس مهمان نوازی ایرانیان به این نام نامیدند.

• کانی انارکیت:

این کانی در سال ۱۹۷۲ توسط ادیب و اوتمان در بخش انارک واقع در ۲۰۰ کیلومتری شمال شرقی اصفهان کشف شد و به نام این محل نامگذاری شد.

• کانی خادمیت:

این کانی در سال ۱۹۷۳ توسط باریان و برتلون و سبران و صدرزاده در سافند واقع در شمال یزد کشف شد و به افتخار مهندس نصراله خادم رئیس وقت سازمان زمین شناسی کشور از بدو تاسیس یعنی از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۳ نامگذاری شد.

ازبست

به کانیهایی که دارای بافت الیافی هستند اصطلاحا آزبست گفته می‌شود. آزبستها به دو گروه تقسیم می‌شوند:  خانواده سرپانتینها که کانی مهم این گروه کریزوتیل  (Chrysotile) است و دوم خانواده آمفیبول که پنج کانی آنتوفیلیت ، کروسیدولیتها ، اکتینولیت و آموسیت می‌باشد. آزبستهای خانواده آمفیبول ساختمان مشابه دارند. دو صفحه Si4O11 توسط کاتیونها به یکدیگر متصل می‌شوند  و به دلیل ضعیف بودن پیوندها کاتیونها با این صفحات  ، در این امتداد به سهولت قابل تقسیم به الیاف ظریفتر هستند.  تمامی آمفیبولها این خاصیت را ندارند. ساختمان بلورین کریزوتیل مشابه کائولین است. تنها به جای ژیپسیت در  شبکه آن بروسیت قرار دارد.

نحوه تشکیل آزبستها

کریزوتیل

حدود 93 تا 94 درصد آزبست مصرفی دنیا از نوع کریزوتیل

 است. کریزوتیل در دو شرایط مهم تشکیل می‌شود.

• از دگرگونی و یا آلتراسیون سنگهای مافیکی و اترامافیکی از
•  منیزیم.
• در اسکارنهای منیزیم‌دار
  

پریدوتیتها (بخصوص هارزبورگیت و ورلیت) با نسبت Mg:Si در

 حدود 1.5 در شرایط مناسب به کریزوتیل تبدیل می‌شوند. در

 دونیت نسبت Mg:Si در حد 2 بوده ، بنابراین برای تشکیل

کریزوتیل باید به سنگ Si اضافه شود و یا Mg کاهش یابد

. در پیروکسینت نسبت Mg:Si کمتر از 1.5 بوده برای تشکیل

کریزوتیل باید Si کاهش و یا Mg افزایش یابد. کریزوتیل به

 صورت رگچه یافت می‌شود.
جهت الیاف کریزوتیل عمود بر امتداد رگچه‌هاست. رگچه‌ها در 

مجموع بافت مشبک و یا استوک ورک در سنگ دارند. اسکارنهای

 منیزیم‌دار در مجاور توده‌های مافیکی در سنگهای دولومیتی 

تشکیل می‌شوند. اسکارنهای منیزیم‌دار دارای کریزوتیل هستند.

 در خصوص نحوه تشکیل رگچه‌های کریزوتیل سه نظریه 

مطرح شده است.

• تبلور مجدد سرپانتین که در درزه‌ها به روش متابوماتیزم 
• تشکیل شده است.
• پر شدن درزه‌ها از محلولی که از آن کریزوتیل متبلور شده است.
• باز شدن درزه‌ها ضمن رشد الیاف کریزوتیل.
  

آموسیت و کروسیدولیت در سنگهای غنی از آهن که تحت تاثی

 دگرگونی نوع دینامیکی قرار گرفته و محلولهای گرمایی

 با افزودن Na (کروسیدولیت) و Mg (آموسیت) تشکیل شده‌اند

 و ترمولیت و اکتینولیت غالبا در اسکارنها تشکیل می‌شوند 

ترمولیت در اسکارنهای منیزیم‌دار و اکتینولیت در اسکارنهای

 کلسیم‌دار که حاوی ذخایر آهن هستند، تشکیل می‌شوند

 نتوفیلیت بیشتر در سنگهای الترامافیکی که تحت تاثیر دگرگونی

 ناحیه‌ای یا مجاورتی قرار گرفته‌اند، تشکیل می‌شود. 

خصوصیات ویژه آزبسته

مقاومت شیمیایی

مقاومت شیمیایی انواع آزبستها متفاوت است. کریزوتیل با آن 

که خاصیت شکل پذیری بسیار خوب دارد، مقاومت شیمیایی 

آن ناچیز است. به عکس آنتوفیلیت که خاصیت الاستیکی 

و شکل پذیری آن حداقل است، بالاترین مقاومت شیمیایی را در

 مقابل اسیدها دارد. بیشتر آزبستهای خانواده آمفیبول ،

مقاومت شیمیایی بالاتر از کریزوتیل دارند.

مقاومت حرارتی

درصد آب آزاد شده از آزبستها در مدت دو ساعت و در 

دماهای متفاوت اندازه گیری شده است. میزان آب آزاد شده از

 کریزوتیل در حرارت بالا، بیش از دیگر آزبستهاست. چنانچه 

کریزوتیل در شرایط فشار بالا به پودر تبدیل شود، حالت تبور

 خود را از دست می‌دهد و به جسمی بی‌شکل تبدیل می‌گردد

 کریزوتیل از نظر انعطاف پذیری بهترین نوع آزبستها شمرده

 می‌شود، ولی مقاومت شیمیایی آن اندک است. بر عکس آنتومیلیت

 دارای خاصیت انعطاف پذیری اندک و مقاومت شیمیایی بالاست. 

کابرد آزبستها

آزبستها کم در 3000 نوع فرآورده متفاوت به مصرف می‌رس.

 آزبستها را بر اساس طول الیاف انعطاف پذیری و رنگ به درجات

 مختلف تقسیم می‌نمایند. حدود 65 تا 70 درصد آزبستها در 

ساخت انواع محصولات آزبست سیمانی به مصرف می‌رسد.

کریزوتیل به سادگی به الیاف بسیار ظریف ابریشمی قابل جدا

 شدن است. بیش از 95 درصد مصرف آزبستها به کریزوتیله 

ا ختصاص دارد. از کریزوتیلهای طویل و مرغوب جهت بت لباسهای

 نسوز ، نمد|نمدها و دیگر محصولات نسوز استفاده می‌شود. 

ارزش اقتصادی کریزوتیل به طول آن بستگی دارد.

آنتوفیلیت ، آکتینولیت و ترمولیت به دلیل انعطاف ناپذیری و خاصیت

 شکنندگی مصارف محدود دارند. آموسیت دارای الیاف طویل و 

مقاوم در برابر واکنشهای شیمیایی است، لذا از آن در ساخت

 ظروف شیمیایی استفاده می‌شود. موارد دیگر مصرف آن در 

پوششهای سبک حرارتی ، پوشش لوله‌ها بلوکهای منیزیتی و 

سیمان است. الیاف کروسیدولیت به خوبی آموسیت نیست، 

اما به دلیل مقاوم بودن در مقابل واکنشهای شیمیایی از آن در 

ساخت ظروف مخصوص استفاده می‌شود. مصارف دیگر

 کروسیدولیت در بافت پارچه‌های نسوز و غیره است. 

مهمترین محصولات آزبستی

• محصولات آزبستی سیمانی : شامل لوله‌های آزبست
•  سیمانی ، ناودانی و صفحات ایرانیت که در صنایع مختلف 
• بکار می‌روند.
  
• جامه‌های نسوز : لباس ، جلیفه ، نمدها و دیگر مواد نسوز.
• کاغذهای آزبستی : از این نوع کاغذها به عنوان پوشش
•  لوله‌ها و عایقهای الکتریکی استفاده می‌کنند.
  
• مواد مالشی و حرارتی : صفحه کلاچ ، لنت ترمز ، انواع واشر
• 
  
•  و غیره.
• به عنوان ماده پرکننده : در آسفالت ، رنگ شیمیایی ، کاشی
•  ، پلاستیک و ... .

میزان تولید

میزان آزبست تولیدی جهان در سال 1954 بالغ بر 1670000 تن

، در سال 1964 حدود 3 میلیون تن در سال 1979 بالغ بر

5277591 تن بوده که در سال 1997 به 2523808 تن کاهش

 یافته است. کروسیدولیت و آموسیت بطور عمده در آفریقای جنوبی

بهره برداری می‌شود. کاهش تولید آزبست و محصولات آن از

 1987 به دلیل ارتباط بیماریهای مختلف با الیاف آزبستی

 بوده است. 

معادن آزبست ایران

معادن آزبست ایران غالبا در سنگهای افیولیتی یافت می‌شوند

. معدن حاجات در جنوب بیرجند، مهمترین معدن آزبست ایران

 محسوب می‌گردد. 

مباحث مرتبط با عنوان

• آموسیت
• آمفیبول
• آنتوفیلیت
• ترمولیت
• سرپانتین
• سیمان
• کروسیدولیت
• کریزوتیل

روش های تشکیل کانی

بعضى از کانی ها از انجماد مواد مذاب به وجود می آیند مانند کانی هایى که در تشکیل سنگ هاى آذرین دخالت دارند. بعضى از سرد شدن بخارها در سطح یا شکاف هاى موجود در سنگ ها به وجود مى آیند. برخى دیگر از کانی ها، از تبخیر محلول هایى که به حد اشباع رسیده اند به وجود مى آیند.

کانی اولیه یا درونی

کانی های درون زاد همان طور که از نامشان پیدا است، در درونزمین یعنی کیلومترها زیر زمین تشکیل شده اند. ماده اصلی تشکیل دهنده کانی های درون زاد و به طور کلی مادر همه کانی ها جسم سیال خمیر مانندی است که به نام ماگما خوانده می شود. با توجه به نحوه تشکیل کانی های مختلف از ماگما، می توان مراحل مختلفی برای تشکیل کانی ها تشخیص داد که این مراحل شامل مراحل ماگمایی اولیه، پگماتیتی، پنوماتولیتیک و گرمابی است.

الف -ماگمایی اولیه

از این دسته که اولین گروه کانی ها هستند که از ماگما جدا می شوند و طبیعتاً در دما و فشار بالایی تفکیک می شوند می توان به کانی هایی مانند الماس، پلاتین، کرومیت، مس، آهن و از سنگ هاگرانیت را نام برد.

ب – پگماتیت ها

عناصر باقی مانده از ماگما که اغلب کلر و بر و فلوئور است و به پگماتیت موسوم است در این مرحله در داخل خلل و شکاف ها نفوذ می کنند. بلورهای پگماتیت فوق العاده بزرگ هستند. فاصله تشکیل پگماتیت ها از ماگمای اولیه حداکثر یک الی دو کیلومتر است. پگماتیت ها منبع مهم میکاهای صنعتی، لیتیم، بریلیوم، تانتالیم،کوارتز, پیزو الکتریک هستند.

ج- پنوماتولیتیکی

کانی های حاصل از این مرحله ارزش اقتصادی ندارند.

د- مرحله گرمابی

در این مرحله در نتیجه نفوذ آب های زیر زمینی عناصری از ماگمای داغ در طول مسیر در آب حل می شوند و پس از خروج این آب ها تشکیل کانسارهای با ارزشی مانند سولفورهای فلزی می دهند.

کانی های ثانویه یا بیرونی

این کانی ها از تغییر و تبدیل کانی های اولیه یا درون زاد به وجود می آیند. کانی های اولیه عموماً در شرایط فشار و درجه حرارت بالا تشکیل شده اند و به همین خاطر این کانی در شرایط سطح زمین که متفاوت با شرایط تشکیل آن ها می باشد، چندان سازگار نیستند. کانی های اولیه برای سازگار شدن با شرایط سطح زمین، خرد و تجزیه شده و به کانی های ثانویه یا برون زاد تبدیل می شوند. فرآیندهای مختلفی همچون هوازدگی، رسوبی و بیولوژیکی به تشکیل کانی های ثانویه کمک می کنند.

کانی های دگرگونی

تغییر مشخصات کانی ها و سنگ ها در اثر حرارت و فشار، دگرگونی نامیده می شود. در اثر دگرگونی کانی ها ممکن است شکل بلورین اولیه خود را از دست داده و به شکل جدیدی متبلور شوند. البته تغییر تبلور کانی ها در جهتی است که با شرایط جدید سازگار باشند. ضمن تغییرات دگرگونی ممکن است ترکیب شیمیایی کانی ها نیز عوض شده و عناصری از ساختمان آن خارج و یا به آن وارد شوند. دگرگونی به سه نوع مجاورتی، ناحیه ای و حرکتی تقسیم می شود که در طی هر یک از این دگرگونی ها کانی های مختلفی به وجود می آید.

معادن استان فارس

بر اساس آمار سال 1376، استان فارس داراى 147 معدن بوده

که از این تعداد 122 معدن خصوصى و 25 معدن عمومى بوده است.

بعضى از معادن استان عبارتند از:

 معدن خاک نسوز در کویر آباده (چهل چشمه ذوب آهن).

 معدن کائولن و گل سفید در آباده شیراز و چهل چشمه آباده. 

معدن باریتین در فارس. 

معدن کرومیت در منطقه خواجه جمالى از نواحى فارس.

همچنین در این استان میدان‏هاى ذخیره گاز در منطقه های 

نار، کنگان و آغار شناخته شده است.

معادن کرومیت، منگنز، شن و ماسه، سنگ تزئینى، سنگ لاشه،

 سنگ آهک، سنگ گچ و نمک از معادن در حال بهره بردارى

استان در سال 1376 بوده‏اند.

نیروگاه برق آبی

• ویرایش
• پی‌گیری این صفحه

نیروی برق‌آبی

نیروی برق‌آبی (به انگلیسی:Hydroelectricity) یاهیدروالکتریسیته اصطلاحی است که به انرژی الکتریکی تولیدی از نیروی آب اطلاق می‌شود. در سال ۲۰۰۳ هیدروالکتریسیته چیزی در حدود ۷۱۵۰۰۰ مگاوات یا ۱۹٪ (۱۶٪ در سال ۲۰۰۳) از کل انرژی الکتریکی تولیدی جهان را پوشش می‌داده که این نسبت به سرعت در حال گسترش است. نیروی برق‌آبی همچنین ۶۳٪ از انرژی الکتریکی تولیدی از منابع تجدیدپذیر را نیز شامل می‌شود. درسال میلادی ۲۰۱۰ کل انرژی الکتریکی از منابع تجدیدپذیر ۳٫۴۲۷٬۰۰۰ مگاوات بوده است. پیش بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ میلادی سالیانه به طور متوسط ۳٫۱ درصد به تولید انرژی الکتریکی از منابع تجدیدپذیر افزوده شود.

درصد استفاده از نیروی برق‌آبی در کشورهای مختلف جهان.

تولید انرژی الکتریکیویرایش

نمودار روند تولید ۵ کشور بزرگ دارنده نیروگاه برق‌آبی

نوشتار اصلی: تولید انرژی الکتریکی

بیشتر نیروگاه‌های برق-آبی انرژی مورد نیاز خود را از انرژی پتانسیل آب پشت یک سد تأمین می‌کنند. در این حالت مفدار انرژی تولیدی از آب به حجم آب پشت سد و اختلاف ارتفاع بین منبع و محل خروج آب سد وابسته‌است. به این اختلاف ارتفاع، ارتفاع فشاری می‌گویند و آن را با H (مخفف Head) نمایش می‌دهند. در واقع میزان انرژی پتانسیل آب با ارتفاع فشاری آن متناسب است. برای افزایش فاصله یا ارتفاع فشاری، آب معمولاً برای رسیدن به توربین آبی فاصله زیادی را در یک لوله بزرگ (penstock) طی می‌کند.

برشی از یک سد و یک نیروگاه آبی.

نیروگاه آب تلمبه‌ای، نوعی دیگر از نیروگاه آبی است. وظیفهٔ یک نیروگاه آب تلمبه‌ای پشتیبانی شبکه الکتریکی در ساعات اوج مصرف (ساعات پیک) است. این نیروگاه تنها آب را در ساعات مختلف بین دو سطح جابجا می‌کند. در ساعاتی که تقاضا برای انرژی الکتریکی پایین است با پمپ کردن آب به یک منبع مرتفع انرژی الکتریکی را به انرژی پتانسیل گرانشی تبدیل می‌کند. در زمان اوج مصرف، آب دوباره از مخزن به سمت پایین جاری می‌شود و با چرخاندن توربین آبی موجب تولید برق و رفع نیاز شبکه می‌شود. این نیروگاه‌ها با ایجاد تعادل در ساعات مختلف موجب بهبود ضریب بار شبکه و کاهش هزینه‌های تولید انرژی الکتریکی می‌شوند.

از دیگر انواع نیروگاه‌های آبی می‌توان به نیروگاه‌های جزر و مدی اشاره کرد. همان‌طور، که از نام این نیروگاه‌های مشخص است این نیروگاه‌ها نیروی مورد نیاز خود را از اختلاف ارتفاع آب در بین شبانه روز تأمین می‌کنند. منابع در این دسته از نیروگاه‌ها نسبت به بقیه کاملاً قابل پیشبینی هستند. این نیروگاه‌ها همچنین می‌توانند در مواقع اوج مصرف به عنوان پشتیبان شبکه عمل کنند.

برخی نیروگاه‌های آبی که تعداد آنها زیاد هم نیست از انرژی جنبشی آب جاری استفاده می‌کنند. در این دسته از نیروگاه‌ها نیازی به احداث سد نیست توربین این نیروگاه‌ها شبیه یک چرخ آبی عمل می‌کند. این نوع استفاده از انرژی شاخه نسبتاً جدیدی از علم جنبش مایعات است.

معادلهویرایش

یک معادله ساده برای محاسبه تقریبی انرژی الکتریکی در یک نیروگاه برق آبی وجود دارد که به صورت زیر است:

در معادله بالا P توان خروجی در واحد وات، h ارتفاع فشاری در واحد متر، r میزان آب خارج شده در واحد مترمکعب در ثانیه و K ضریب تبدیل در ۷۵۰۰ وات است (با پیش شرط راندمان ۷۶٪، شتاب ثقل ۹٫۸۱ متر بر مجذور ثانیه و آب تازه با چگالی ۱۰۰۰ کیلوگرم به ازای هر متر مکعب. البته در توربین‌های بزرگ و پیشرفته راندمان معمولاً بالاتر این مقدار است و در توربین‌ها فرسوده این راندمان کمتر است).

میزان تولید انرژی الکتریکی در یک نیروگاه آبی به شدت به میزان آب موجود وابسته‌است و در فصول مختلف میزان تولید می‌تواند به نسبت ۱۰ به ۱ متفاوت باشد.

سدویرایش

نوشتار اصلی: سد

سد دیواری محکم از سنگ وسیمان و یا ساروج است که به منظور مهار کردن آب در عرض دره یا میان دو کوه ایجاد می‌شود. برعکس خاکریزها که برای جلوگیری از ورود آب رودخانه یا دریا به مناطق اطراف ساخته می‌شوند در سدها هدف از مهار کردن آب استفاده از آن است.

منبع آب پشت یک سد در لوگزامبورگ.

سدها از نظر مشخصه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند این مشخصه‌ها معمولاً شامل:

• طول سد: از نظر طول سدهای با طول بیش از ۱۵ متر را سدهای بزرگ و سدهای با طول بیش از ۱۵۰ متر را سدهای بسیار بزرگ می‌نامند.
• هدف از احداث سد: اهداف ساخت یک سد می‌توانند متفاوت باشند به طوری که بسیاری از سدها بیشتر از یک هدف را دنبال می‌کنند این اهداف می‌توانند شامل آبیاری یا تأمین آب مناطق شهری یا زمین‌های کشاوزی، تولید انرژی الکتریکی، ایجاد فضای تفریحی، کنترل سیل و... باشند.
• ساختار سد: از نظر ساختار، با توجه به مصالح مصرف شده یا تکنولوژی ساخت سدها باهم متفاوت هستند. سدها از نظر مصالح مصرف شده می‌توانند چوبی، خاکی یا بتنی باشند.

مزایاویرایش

ملاحظات اقتصادیویرایش

بیشترین مزیت استفاده از نیروگاه‌ها آبی عدم نیاز به استفاده از سوخت‌ها و در نتیجه حذف هزینه‌های مربوط به تأمین سوخت است. درواقع هزینه انرژی الکتریکی تولیدی در یک نیروگاه آبی تقریباً از تغییرات قیمت سوخت‌های فسیلی نظیر نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ مصون است. همچنین عمر متوسط نیروگاه‌های آبی در مقایسه با نیروگاه‌های گرمایی بیشتر است، به طوری که عمر برخی از نیروگاه‌های آبی که هم‌اکنون در حال استفاده هستند به ۵۰ تا ۱۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. هزینه کار این نیروگاه‌ها در حالی که به صورت خودکار کار کنند کم است و بجز در موارد اضطراری به پرسنل زیادی در نیروگاه نیاز نخواهد بود.

در موقعیت‌هایی که استفاده از سد چندین هدف را پوشش می‌دهد، ساخت یک نیروگاه آبی هزینه نسبتاً کمی را به هزینه‌های ساخت سد اضافه می‌کند. ایجاد یک نیروگاه هیمچنین می‌تواند هزینه‌های مربوط به ساخت سد را جبران کند. برای مثال درآمد ناشی از فروش انرژی الکتریکی در سد «Three Gorges» که بزرگ‌ترین سد جهان است با فروش انرژی الکتریکی تولیدی در سد در طول ۵ تا ۷ سال جبران شده‌است.

انتشار گازهای گلخانه‌ایویرایش

در صورتی که سوختی در نیروگاه سوخته نشود، دی اکسید کربن (که یک گاز کلخانه‌ای است) نیز در نیروگاه تولید نخواهد شد. البته در مراحل احداث نیروگاه مقدار ناچیزی گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌شود که در مقابل میزان دی‌اکسید البته در این نیروگاه‌ها بر اثر اجتماع آب پشت سد گازهایی متصاعد می‌شود که در پایین به آنها اشاره شده‌است.

یک توربین آبی وصل شده به یک مولد الکتریکی.

فعالیت‌های وابستهویرایش

آب ذخیره شده در پشت یک سد در واقع می‌تواند بخشی از امکانات مربوط به ورزش‌های آبی باشد و به این ترتیب می‌تواند به جاذبه‌ای برای گردشگران تبدیل شود. در برخی از کشورها از این آب برای پرورش موجودات آبزی مانند ماهی‌ها استفاده می‌شود به این ترتیب که در برخی سدها محیط‌های خاصی برای پرورش موجودات آبزی اختصاص یافته که همیشه از نظر داشتن آب پشتیبانی می‌شوند.

معایبویرایش

آسیب به محیط زیستویرایش

پروژه‌های احداث سد معمولاً با تغییرات زیادی در اکوسیستم منطقه احداث سد همراه هستند. برای مثال تحقیقات نشان می‌دهد که سدهای ساخته شده در کرانه‌های اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام در آمریکای شمالی از میزان ماهی‌های قزل‌آلایرودخانه‌ها به شدت کاسته‌است و این به دلیل جلوگیری سد از رسیدن ماهی‌ها به بالای رودخانه برای تخم‌گذاری است و این درحالی است که برای عبور این ماهی‌ها به بالای رودخانه محل‌های خاصی در سد در نظرگرفته شده‌است. همچنین ماهی‌های کوچک در طول مهاجرت از رودخانه به دریا در بین توربین‌ها آسیب می‌بینند که برای رفع این عیب نیز در قسمتی از سال ماهی‌ها را با قایق‌های کوچک به پایین رودخانه می‌برند. با تمام فعالیت‌هایی که برای ایجاد محیط مناسب برای ماهی‌ها انجام می‌شود بازهم با ساخت سد از میزان ماهی‌ها کاسته می‌شود. در کشورهایی مانند ایالات متحده بستن مسیر مهاجرت ماهی‌ها و دیگر موجودات آبزری به وسیله سد ممنوع است و حتماً باید برای عبور آنها تمهیداتی اندیشیده شود. به این ترتیب در برخی موارد سدها می‌توانند واقعاً برای ماهی‌ها آسیب رسان باشند که نمونه‌ای از آنها سد مارموت (Marmot Dam) در ایالات متحده‌است که عملیات حذف آن در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۷ به پایان رسید. پس از تخریب این سد رودخانه برای اولین بار پس از۱۰۰ سال جریان آزاد خود را آغاز کرد. عملیات حذف این سد بزرگ‌ترین عملیات حذف سد در ایالات متحده بود.

ایجاد سدها معمولاً باعث به وجود آمدن تغییراتی در قسمت‌های پایینی رودخانه می‌شوند. آب خروجی از توربین‌ها معمولاً حامل مقدار کمتری از رسوبات است و این خود باعث پاک شدن بستر رودخانه و از بین رفتن حاشیه‌های رودخانه می‌شود. به دلیل اینکه توربین‌ها معمولاً به نوبت کار می‌کنند نوساناتی در جریان آب خروجی ایجاد می‌شود که شدت فرسایش بستر رودخانه را افزایش می‌دهد. همچنین ظرفیت اکسیژن حل شده در آب به دلیل کار توربین‌ها کاهش می‌یابد چراکه آب خروجی توربین‌ها معمولاً گرم‌تر از آب ورودی آنهاست که این خود می‌تواند جان برخی گونه‌های حساس را به خطر بیندازد. برخی دیگر از سدها برای افزایش ارتفاع فشار مسیر رودخانه را منحرف کرده و باعث عبور آب از مناطق پر شیب‌تر می‌شوند و به این ترتیب مسیر قبلی رودخانه را خشک می‌کنند. برای مثال در رودخانه‌های تپاکو (Tekapo) و پوکاکی (Pukaki) از این روش استفاده شده‌ که نه تنها موجب به خطر افتادن برخی گونه‌های موجودات آبزی شده بلکه پرندگان مهاجر منطقه را نیز به شدت در خطر قرار داده‌است.

سدهای بسیار بسیار بزرگ مانند سد اسوان (درمصر) و سد سه‌دره (در چین) تغییرات زیادی را در بالا و پایین رودخانه به وجود می‌آورند.

انتشار گازهای گلخانه‌ایویرایش

آب جمع شده در پشت سد در مناطق گرمسیری می‌تواند مقدار قابل توجهی از گاز متان و گاز کربنیک را تولید کند. این گازها در اثر پوسیدگی قسمت‌های مختلف گیاهان و زباله‌هایی به وجود می‌آیند که از بالای رودخانه آمده‌اند و به وسیله باکتری‌های ناهوازی تجزیه می‌شوند. بیشتر گاز تولیدی در اثر پوسیدگی را گاز متان تشکیل می‌دهد که از نظر آثار گلخانه‌ای از دی‌اکسیدکربن خطرناک‌تر است. براساس گزارش کمیسیون جهانی سدها، در سدهایی که منبع آنها نسبت به برق تولیدی آنها کوچک است (کمتر از ۱۰۰ وات به ازای هر مترمربع از آب) و درخت‌های اطراف مسیر رودخانه پاکسازی نشده‌اند، میزان گاز گلخانه‌ای تولیدی از یک نیروگاه گرمایی با سوخت نفت بیشتر است.

جابجایی جمعیتویرایش

از دیگر معایب ساخت سدها، جابجایی جمعیت ساکن در مناطق زیر آب رفته توسط آب پشت سد است. این مناطق ممکن است شامل مناطقی باشد که از نظر فرهنگی یا اعتقادی دارای ارزش بالایی هستند و بدین ترتیب دلبستگی زیادی بین مردم ساکن با منطقه و آن منطقه خاص وجود دارد و به این ترتیب با بالا آمدن آب این مکان‌های تاریخی یا فرهنگی از بین خواهند رفت. از جمله سدهایی که در مراحل ساخت با این قبیل مشکلات روبه‌رو شدند می‌توان به سد سه‌دره یا سد کلاید اشاره کرد.

شکست سدویرایش

شکسته شدن سدها گرچه به ندرت اتفاق می‌افتد اما خطری جدی و خطرناک است. برای نمونه می‌توان به شکسته شدن سد بانکیاو (Banqiao) در جنوب چین اشاره کرد که موجب کشته شدن ۱۷۱۰۰۰ تن و بی‌خانمان شدن حدود نیم میلیون نفر شد. همچنین سدها می‌توانند هدف خوبی برای دشمن در طول جنگ یا اقدامات خرابکارانه تروریست‌ها باشند. سدهای کوچک در این حملات کمتر آسیب‌رسان هستند.

انتخاب محلی نامناسب برای احداث سد می‌تواند به فاجعه منجر شود، برای مثال می‌توان به سد واجنت (Vajont) در ایتالیا اشاره کرد که در سال ۱۹۶۳ موجب مرگ حدوداً ۲۰۰۰ نفر شد.

باتری ها

• ویرایش
• پی‌گیری این صفحه

باتری

چند نوع باتری

باتری یا پیل الکتریکی (ولتائیک) منبعی ازانرژی پتانسیل الکتریکی است که در درون آن با انجام واکنش‌های شیمیایی، انرژی شیمیایی به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود، این انرژی در قطب‌های باتری قابل دریافت است. انرژی قابل دریافت در قطب‌های باتری به ازای واحد بار الکتریکی را نیروی محرکه الکتریکی(Electromotive force یا emf) باتری می‌گویند و آن را با یکای ولت اندازه‌گیری می‌کنند. قطب مثبت باتری را کاتد و قطب منفی آن را آند می‌نامند. (درفرهنگ عامیانه به قطب‌ها، سر مثبت و سر منفی نیز گفته می‌شود)

== نحوه عملکرد باتری == m معمولاً هر باتری از یک یاچند سلول کوچک داخلی تشکیل شده است، در باتری‌ها ممکن است سلول‌ها برای افزایش جریان با هم موازی شده یا برای افزایش ولتاژ با هم سری شوند، هر سلول شامل دو نیم سلول است که به صورت سری توسط ماده‌ای الکترولیت -شامل یون‌های مثبت و یون‌های منفی - که رسانای الکتریکی می‌باشد به هم متصل اند. با اتصال باتری به مصرف کننده یون‌های منفی از طریق سیم هادی به مصرف کننده وارد شده و بعد از ایجاد انرژی در آن (انرژی گرمایی بر اثر عبور از یک مقاومت یاانرژی جنبشی بر اثر القا یا انرژی نور بر اثر پرتاب و...) به سمت یون‌های مثبت حرکت می‌کنند و به تدریج یون‌های مثبت (که در اینجا حفره‌ها هستند) را خنثی می‌کنند. با گذشت زمان یون‌های مثبت بیشتری خنثی شده و به تدریج انرژی باتری کم شده و مقاومت داخلی آن افزایش می‌باشد در این حالت بعد از گذشت مدت زمانی که معمولاً با آمپر ساعتباتری مشخص می‌شود باتری به صورت کامل تخلیه می‌شود. مثلاً یک باتری ۶۰ آمپر ساعت می‌تواند ۶۰ آمپر را تا یک ساعت تأمین کند، این باتری بعد از گذشت یک ساعت و با کشیدن جریان ۶۰ آمپر از ان به صورت کامل تخلیه می‌شود. با کاهش جریان دریافتی از باتری می‌توان مدت زمان کارایی آن را افزایش داد، در این حالت باید پارامترهای مانند دما، لزرش و مقدار تنش موجود در جریان را نیز در زمان نهایی لحاظ کرد. به عنوان مثال باتری ۶۰ آمپر ساعتی در حالت تئوری باید جریان ۲۰ آمپر را برای مدت زمان ۳ ساعت تأمین کند در حالی که با توجه به ساختار باتری و همچنین دمای محیط ممکن است این زمان تا نیم ساعت نیز کاهش یابد.

تقسیم‌بندی باتریهاویرایش

از بالا به پایین: یک باتری ۴٫۵ ولتی و D Cellو یک C cellو یک AA cellو یک AAA cellو یک AAAA AAAA cellو یک A23 battery و یک ۹-volt PP3 batteryو یک جفت باتری CR2032 and LR44.

بر اساس شرایط محیطی و شرایط الکتریکی مورد استفاده بایستی از باتریهای متفاوت استفاده نمود که دارای مشخصات گوناگون تحت شرایط دشارژ می‌باشند انواع باتری از نظر کاربرد عبارت است از:

• باتری‌های خورشیدی که شارژ آنها تابع قوانین خاص است.
• باتری‌های مورد استفاده در ups و لپ تاپ و موبایل که توانایی تأمین یک جریان ثابت برای مدت زمان طولانی را دارند.
• باتری‌های اتومبیل، لیفتراک و موتورسیکلت که می‌توانند جریان زیادی را در مدت زمان کوتاه جهت استارت تأمین کنند.
• باتری‌های سامانه‌های حفاظتی، روشنایی، امنیتی و سامانه‌های کنترل که باید دارای عمر و پایداری بالایی باشند.
• باتری‌های قلمی و نیم قلمی و...(باتری که برای مصارف عمومی ساخته شده‌اند) این باتری‌ها باید ارزان باشند.
• باتری‌ها سکه‌ای و باتری‌های پشتیبان که می‌توانند جریان کمی را برای مدت زمان خیلی طولانی تأمین کنند.
• و...

بطور کلی باتریها به دو دسته قابل شارژ و غیرقابل شارژ تقسیم‌بندی می‌شوند.

باتریهای غیرقابل شارژ (یک بار مصرف)ویرایش

این باتریها قادر به شارژ الکتریکی نبوده و یکبار استفاده و دشارژ می‌شوند. باتریهای غیرقابل شارژ، سلولهای خشک (باتری خشک) نیز نامیده می‌شوند. در باتری خشک معمولی، بر اثر واکنش ماده آند (قطب مثبت) (عنصر Zinc یا Alkaline یا Lithium یا Silver)و ماده کاتد (قطب منفی) (عنصر carbon یا chloride یا copper oxide یا iron disulfide یا manganese dioxide) با الکترولیتی که محیط بین آند و کاتد را در بر گرفته است، انرژی شیمیایی به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود. اساس نام گذاری باتری با نام‌های همچون باتری Lithium یا باتری Alkaline یا ... به دلیل عناصر استفاده در ساخت آنها می‌باشد. در جدول زیر توضیحات بیشتر ی آورده شده است:

'

ساختار شیمیایی	ولتاژ نامی هر سل	انرژی ویژه &#۹۱;MJ/kg&#۹۳;	نمونه کاربرد و ویژگی
Zinc–carbon	۱٫۵	۰٫۱۳	کاربردهای عمومی (باتری ارزان).
Zinc–chloride	۱٫۵		کاربرد عمومی با عمر بیشتر نسبت به Zinc–carbon.
Alkaline (zinc–manganese dioxide)	۱٫۵	۰٫۴–۰٫۵۹	کاربرد عمومی . قیمت و عمر بالاتر ازZinc–chloride.
Nickel oxyhydroxide (zinc–manganese dioxide/nickel oxyhydroxide)	۱٫۷		ظرفیت انرژی متوسط، مناسب برای مقاصد تمیز (باتری نشتی ندارد).
Lithium (lithium–copper oxide) Li–CuO	۱٫۷		دیگر تولید نمی‌شود. با باتری silver oxide (IEC-type "SR") جایگزین شده است.
Lithium (lithium–iron disulfide) LiFeS۲	۱٫۵		قیمت زیاد، مناسب برای سیستم‌های گران‌قیمت و حساس، نظیر ریموت‌های کنترل، دوربین و ... . .
Lithium (lithium–manganese dioxide) LiMnO۲	۳٫۰	۰٫۸۳–۱٫۰۱	قیمت زیاد، عمر طولانی، مناسب برای تغذیهٔ سیستم‌های پشتیبان، این باتری جریان نشتی داخلی کمی دارد و می‌تواند جریان کمی را برای مدت زمان طولانی تأمین کند.
Mercury oxide	۱٫۳۵		قابلیت تأمین ولتاژ و جریان ثابت، این باتری به دلیل مضر بودن Mercury oxide برای سلامتی تولید نمی‌شود . . .
Zinc–air	۱٫۳۵–۱٫۶۵	۱٫۵۹	قیمت بالا، قابلیت پیاده‌سازی در ابعاد بسیار کوچک - قابل استفاده در دستگاه‌های کوچک نظیر ساعت مچی و سمعک.
Silver-oxide (silver–zinc)	۱٫۵۵	۰٫۴۷	قیمت بسیار بالا، این باتری از پایداری بالای برخودار است و از آن در ستگاه‌های تجاری و نظامی برای تغذیهٔ پشتیبان میکروکنترلرها و cpuها استفاده می‌شود . .

هر باتری یک مقاومت داخلی (R) دارد و اختلاف پتانسیل بین قطب‌های باتری (V)، زمانی که جریان I از آن می‌گذرد، برابر V=Eemf - IxR می‌باشد. فرایند تبدیل انرژی در باتری باعث افزایش مقاومت الکتریکی داخلی آن می‌شود و این حالت تا آنجا پیش می‌رود که نیروی محرکه دیگر توانایی غلبه بر آن را ندارد. افزایش مقاومت الکتریکی در باتری به دلیل نفوذ مادهٔ کاتد (منفی) به داخل مادهٔ آند رخ می‌دهد. در برخی از مواقع می‌توان با گرم و سرد کردن باتری (انداختن در آب جوش و منقبض و منبسط کردن باتری) یا زدن ضربه، مسیرهای جدیدی را برای عبور جریان ایجا کرده و مقاومت R را تاحدودی کم کرد.

در باتری فرسوده مقاومت داخلی به قدری زیاد است که با عبور جریان، ولتاژ دو سر باتری به سرعت افت می‌کند و باتری قابلیت تأمین انرژی الکتریکی مفید را ندارد.

باتری‌های قابل شارژویرایش

توجه داشته باشید که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به بخش باتری قابل شارژ مراجعه کنید.

از این باتری‌ها برای مقاصد زیر استفاده می‌شود:

۱- باتری‌های نیروگاهی (GROE-OGI-OPZS-FNC)

۲- باتری‌های آنتن‌های مخابراتی باتری‌های مخابراتی NET Power-power

۳-باتری‌های مورد استفاده در سامانه‌های ریلی و مترو

۴-باتری‌های مورد استفاده در پروژه‌های نفت، گاز وپتروشیمی (FNC)

۵-باتری‌های خورشیدی (Solar.bloc)

۶-باتری‌های مورد استفاده در ups

۷- باتری‌های منابع تغذیه (SLA - VRLA)

۸-باتری‌های اتومبیل، لیفتراک و موتورسیکلت

۹-باتری‌های سامانه‌های حفاظتی، روشنایی، امنیتی و سامانه‌های کنترل

این باتریها پس از دشارژ، با عبور جریان در جهت مخالف جریان دشارژ، بصورت الکتریکی قابل شارژ می‌باشند و با نام باتریهای ذخیره یا باتری شارژی نیز شناخته می‌شوند، عمر این باتری بیشتر از ۵ سال است و بارها می‌توان آنها را شارژ و دشارژ کرد.

کاربردهای باتری‌های قابل شارژ:

۱ – کاربردهایی که به دلیل صرفه اقتصادی و نیاز به توان بالاتر از توان باتری غیرقابل شارژ، باتریهای شارژی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این موارد هر چند امکان استفاده از باتریهای غیرقابل شارژ نیز وجود دارد ولی هزینه زیاد، کارائی کم و آلودگیمحیط زیست را در پی خواهد داشت.

۲ – کاربردهایی که در آنها از باتری‌های قابل شارژ بعنوان وسیله ذخیره انرژی استفاده می‌شود و باتریها توسط یک منبع انرژی اولیه شارژ و در هنگام نیاز انرژی ذخیره شده را به بار تحویل می‌دهند. در این حالت باتری همیشه توسط یک شارژر در زیر شارژر قرار گرفته و در مواقع قطع برق انرژی مورد نیاز مصرف کننده را تأمین می‌کند، باتری منبع تغذیه بدون وقفه و باتری اتومبیل، لیفتراک و موتورسیکلتنمونه‌ای از این کاربرد می‌باشد.

باتریهای قابل شارژ را می‌توان به دو دسته کلی اسیدی و بازی تقسیم‌بندی نمود که هر کدام براساس جنس الکترودهای مثبت و منفی به انواع گوناگون تقسیم‌بندی می‌شوند. برای کاربردهای صنعتی ساکن در اکثر موارد از باتریهای نیکل–کادمیوم (بازی) و برای کاربردهای که در آن لرزش وجود دارد معمولاً از باتری سرب – اسید استفاده می‌گردد. از ویژگیهای باتریهای قابل شارژ علاوه بر قابلیت شارژ مجدد، توان بالا، نرخ دشارژ سریع و مشخصه عملکرد بهتر دمای پائین می‌باشد. باتری نیکل - کادمیوم را معمولاً در Battery room یا باتری خانهنگهداری می‌کنند.

توان الکتریکی باتریویرایش

توانی که هر باتری بر حسب وات فراهم می‌کند، برابر حاصل‌ضرب ولتاژ آن (بر حسب ولت) در حداکثر جریان مجاز آن (برحسب آمپر) می‌باشد. در کاربردهایی با توان بالااز جمله راه اندازه موتور خودرو، میزان توان‌های تأمین شده در فواصل زمانی کوتاه به بیش از ۱۰۰۰ وات می‌رسد. در کاربرد کم توان در وسایل الکترونیکی ظریف، مانندسمعک‌ها و ساعت‌های رایانه‌ای، اندازه توان‌های فراهم شده نزدیک چند میلی وات است.

خطرات و نقایص باتریویرایش

خطرات و نقایص مربوط به باتری عبارتند از:

• انفجار
• نشتی
• ملاحظات زیست محیطی

انفجارویرایش

پدیده انفجار باتری عموماً ناشی از عدم کاربرد یا کارکرد صحیح باتری است. به عنوان مثال تلاش برای شارژ نمودن مجدد باتری‌های یک بار مصرف یا غیرقابل شارژ،^[۱] اتصال کوتاه نمودن دو قطب مثبت و منفی باتری^[۲] می‌تواند باعث انفجار این منبع انرژی الکتریکی شود.

نشتیویرایش

در بعضی از باتری‌ها از مقوا، فلز روی و مواد شیمیایی استفاده می‌شود. واکنش شیمیایی درون باتری در مدت زمان طولانی، باعث خروج و نشت مواد شیمیایی داخل باتری به بیرون شده و ایجاد خوردگی شیمیایی در قطعات فلزی دستگاه‌ها که اطراف باتری قرار دارند می‌نماید.

ملاحظات زیستگاهیویرایش

افزایش بهره‌گیری از باتری‌ها و کاربردهای گسترده آن افزایش زباله‌های صنعتی و دشواری‌های زیستگاهی تازه این کالا را به همراه داشته است. آفرینندگان باتری از مواد شیمیایی هراس ناک برای پیدایش کارایی بهتر باتری‌های ساخته شده خود سود می‌جویند. پسمان‌های انباره مایه بالا رفتن آلودگی زیستگاهی به زهرهای کشنده فلزی باتری‌ها شده است البته امروزه انسان‌های زیادی در تلاش بوده تا این خطرات را (برای مثال با ساخت باتری‌های چندبار مصرف که باعث کاهش زباله‌هایی از این قبیل می‌شود) کاهش دهند.^[۳]

باتری تیسفون اختراع ایرانیان اولین باتری جهانویرایش

پیل الکتریکی در ایران باستان در فاصله سالهای ۲۵۰ ق. م تا ۲۲۴ پ. م در تیسفون ساخته شد. اینباتریها به باتری‌های بغداد مشهورند. شرکت جنرال الکتریک این باتریها را با روش تعیین عمر کربنی (بهانگلیسی: Radiocarbon dating) شبیه‌سازیکرده است. معلوم شده است که قدمت این پیلها به ۲۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد. این پیلها دارای بدنهٔ بیرونی از جنس ارتن ور بوده که حاوی میله‌ای آهنی است و به وسیلهٔ بخشی از بدنهٔ مسی (میلهٔ آهنی درون استوانهٔ مسی) ایزوله شده است. زمانی که درون محفظه با محلولی الکترولیت مانند آبلیمو پر شود، این وسیله جریان الکتریکی خفیفی تولید می‌کند. این احتمال وجود دارد که این وسیله برایآبکاری جواهر به کار می‌رفته است.

در سال ۱۳۱۷ خورشیدی برابر با ۱۹۳۸ میلادی،باستان شناس آلمانی ویلهلم کونیک و همکارانش ابزارهایی را در نزدیکی تیسفون پایتخت ایران در دوران اشکانیان یافتند. پس از بررسی معلوم شد که این ابزارها پیل‌های الکتریکی هستند که در دوره تاریخی ایران اشکانی ساخته شده و به کار برده می‌شده‌اند. او این پیل‌های تیسفون را باتری پارتینامید که امروزه با نامهای دیگر همچون باتری پارتیان و یا پیل اشکانی هم مشهورند. او در مقاله‌ای این مطلب را منتشر کرد و از این وسیله با عنوان باتری باستانی یاد کرد که برای آبکاری و انتقال لایه‌ای از طلا یا نقره از سطحی به سطح دیگر به کار می‌رفته است.^[۴]

این اکتشاف مربوط به دوره تاریخی سلسله اشکانیان، تاحدی موجب شگفتی است. حتی برخی از دانشمندان اروپایی و آمریکایی این باتری را بهموجودات فضایی افسانه‌ای و احتمالاً ساکنان فراهوشمند سیارات دیگر که تصور می‌شود بابشقاب‌های پرنده و کشتی‌های فضایی به زمین آمده بودند، نسبت دادند، و آن را فراتر از دانش اندیشمندان و پژوهشگران آن دوران دانستند. برای ایشان پذیرفتنی نبود که دانش ایرانیان در ۱۵۰۰ سال پیش از گالوای ایتالیایی(۱۷۸۶ میلادی) که پیل الکتریکی را اختراع نمود تا به این حد بالا باشد.^[۴]

به احتمال زیاد، ساکنان بین‌النهرین از این پیل‌های الکتریکی جریان برق تولید می‌کردند و از آن برای آبکاری اشیاء زینتی سود می‌جستند. اما در پهنه دریانوردی منطقه خاورمیانه از این اختراع جهت آبکاری ابزارهای آهنی در کشتی و جلوگیری از زنگ زدن و تخریب آنها استفاده می‌کردند.^[۴]

این تئوری بعدها توسط دانشمندان دیگری به بوته آزمایش سپرده شد. ویلارد گری، مهندس برق شرکتجنرال الکتریک در ایالت ماساچوست، پس از مطالعهٔ مقالهٔ کونیگ تصمیم گرفت باتری بغداد را بازسازی کند. وی درون کوزهٔ سفالین را با آب انگور، سرکه یا محلول سولفات مس پر کرد و موفق به تولید ولتاژ حدود ۱٫۵ تا ۲ ولت شد. بعدها دکتر اگبرشت، مصر شناس مشهور در سال ۱۹۷۸ نمونه‌ای از باتریهای بغداد را بازسازی کرد و آن را با آب انگور پر نمود و توانست ولتاژ ۰٫۸۷ ولت تولید کند. وی از این پیلها برای طلاکاری یک پیکرهٔ نقره‌ای استفاده کرد. نمونه‌های بیشتری از این باتری‌های باستانی در سال ۱۹۹۹ توسط دانشجویان دکتر Marjorie Senechal، استاد ریاضیات و تاریخ علم در Smith College ماساچوست، ساخته شد. آنها با پر کردن کوزهٔ آن با سرکه قادر به تولید ولتاژ ۱٫۱ ولت بودند. علاوه بر تئوری استفاده از این باتریها برای آبکاری فلزها، تئوری‌های دیگری مبنی بر استفادهٔ پزشکی یا موارد دیگر داده شده"

• ویرایش
• پی‌گیری این صفحه

برق‌گیر

برق گیر اصطلاحی در فارسی برای نامیدن دو وسیله الکتریکی متفاوت استفاده است:

1. میله‌های فلزی که در بالای ساختمانها یا در پستهای فشار قوی نصب می‌شوند تا با برخوردصاعقه با این میله‌ها از برخورد مستقیم صاعقه به تجهیز جلوگیری شود. این وسیله (Lightening rod) در مهندسی برق نیزه نیز نامیده می‌شود. این وسیله اولین بار توسط بنیامین فرانکلین مخترع آمریکایی ابداع شد.^[۱]
2. وسیله‌ای است که در شبکه‌های الکتریکی برای حفاظت تجهیزات در مقابل صدمات ناشی از اضافه ولتاژهای ناگهانی همچون صاعقه و رعد و برق به کار برده می‌شود. برق‌گیر (Lightning arrester) در مقابل ولتاژهای معمولی یک مقاومتبسیار زیاد در حد عایق از خود نشان می‌دهد و در مقابل ولتاژهای آنی مقاومت کمی از خود نشان می‌دهد و موجهای الکتریکی را اتصال به زمین می‌کند. برق‌گیرها نسبت به سایر وسایل حفاظتی بهترین حفاظت را انجام می‌دهند و بیشترین مقدار حذف امواج گذرا را فراهم می‌کند. برق‌گیرها به صورت موازی با وسیله تحت حفاظت یا بین فاز و زمین قرار می‌گیرند انرژی موج اضافه ولتاژ به وسیله برق‌گیر به زمین منتقل می‌شود.

از وسایل حفاظتی محدود کننده ضربه برای حفاظت تجهیزات سیستمهای قدرت در برابر اضافه ولتاژها استفاده می‌شود یک وسیله حفاظتی محدود کننده ضربه باید اضافه ولتاژهای گذرا یا اضافه ولتاژهای که باعث تخریب تجهیزات شبکه می‌شوند را محدود و به زمین هدایت کنند و بتواند این کار را بدون اینکه آسیبی ببیند به دفعات تکرار کند. برق‌گیرها نسبت به سایر وسایل حفاظتی بهترین حفاظت را انجام می‌دهند و بیشترین مقدار حذف امواج گذرا را فراهم می‌کنند. برق‌گیرها به صورت موازی با وسیله تحت حفاظت یا بین فاز و زمین قرار می‌گیرند. انرژی موج اضافه ولتاژ به وسیله برق گیر به زمین منتقل می‌شود.

مشخصه‌ها و ویژگی‌هاویرایش

یک برق‌گیر خوب باید دارای مشخصات زیر باشد:

1. در ولتاژ نامی شبکه، به منظور کاهش تلفات دارای امپدانس بینهایت باشد
2. در اضافه ولتاژ به منظور محدود سازی سطح ولتاژ دارای امپدانس کم باشد
3. توانایی دفع یا ذخیره انرژی موج اضافه ولتاژ را بدون اینکه خود صدمه ببیند داشته باشد
4. پس از حذف عبور اضافه ولتاژ بتواند به شرایط مدار (حالت کار عادی) برگردد

پارامترهای مهم برای انتخاب برق‌گیر مناسب جهت حفاظت عایقی:

1. ماکزیمم ولتاژ کار دائم (MCOV)
2. ولتاژ نامی (Ur)
3. جریان تخلیه نامی (۸٫۲۰ µsec)
4. ماکزیمم جریان ضربه قابل تحمل (۴٫۱۰ µsec)
5. قابلیت تحمل جذب انرژی W

عوامل مهم در آسیب دیدگی برق‌گیرها:

1. نفوذ رطوبت و آلودگی
2. اضافه ولتاژهای گذرا و موقتی
3. عدم انطباق شرایط بهره‌برداری با مشخصه برق‌گیر (طراحی غلط)
4. عوامل ناشناخته

انواعویرایش

انواع برق‌گیرهای مرسوم عبارتند از:

1. برق‌گیر شاخکی یا جرقه‌ای
2. برق‌گیر سوپاپی
3. برق‌گیر اکسید فلزی
4. برق‌گیر میله‌ای
5. برق‌گیر لوله‌ای
6. برق‌گیر سیلیکون کارباید (SIC)
7. برق‌گیر نوع اکسید فلزی (MOV)

معایب برق‌گیر میله‌ای

1. تداوم عبور جریان به زمین حتی پس از حذف اضافه ولتاژ
2. افت شدید ولتاژ فاز به خاطر اتصال کوتاه شدن فاز در لحظه عبور جریان از برق‌گیر
3. دارای تأخیر زمانی متناسب با اضافه ولتاژ
4. پراکندگی زیاد ولتاژ جرقه

مزایای برق‌گیر نوع اکسید فلزی (MOV)

1. کارایی بهتر نسبت به سایر برق‌گیرها
2. پراکندگی کم ولتاژ پسماند همچنین دارای ولتاژ پسماند خیلی کم
3. دارای تأخیر زمانی خیلی کم
4. برگشت طبیعی به وضعیت اولیه یا مدار باز
5. دارای مشخصه ولت-جریان خطی‌تر از برق‌گیر SIC
6. دارای سطح حفاظتی خوب

نحوهٔ اتصالویرایش

یک سر برق‌گیر را به زمین و سر دیگر را به نقطه‌ای که می‌خواهند مورد حفاظت قرار گیرد متصل می‌کنند. معمولاً در ورودی ترانسها و یا ورودی موتورها نصب می‌شود.

گرده افشانی

گرده افشانی (Pollination) عبارت است از انتقال دانه‌های گرده پرچم یک گل به روی کلاله مادگی همان گل یا گل دیگری از همان گونه.

نگاه کلی

گرده افشانی عبارت است از انتقال دانه گرده از پرچمها به کلاله. چنانچه پرچمها و کلاله در یک گل واقع شده باشند اصطلاحا خود گرده افشانی (Self pollination) نامیده می‌شود. وقتی که آنها در گلهای مختلف مخصوصا در گیاهان مجزا از هم بوده باشند اصطلاحا دگر گرده افشانی (Cross pollination) نامیده می‌شود. نتیجه مهم گرده افشانی ، بالا بردن شانس ایجاد تنوع در مواد ژنتیکی فرزندان است. در دگر گرده افشانی حقیقی ، کروموزومها ، اختلاطی تازه را از کروموزومهای دو والد دریافت می‌کنند.

ساختمان گل نر ماده

از آنجایی که دانه‌های گرده قدرت تحرک ندارند گرده افشانی بوسیله حشراتیا بوسیله باد و یا طرق دیگر منتقل می‌شود. اکثریت قریب به اتفاق گلها دارای مکانیسمهایی هستند که از پدیده خود گرده افشانی ممانعت به عمل می‌آورند. اما وقتی دانه گرده از گونه‌های همنوع دریافت می‌کند دانه گرده می‌تواند بر روی کلاله رویش کند و ناسازگاری احتمالی موجود را هم که از رشد لوله گرده ممانعت به عمل می‌آورد، برطرف نماید. 

انواع گرده افشانی

گرده افشانی مستقیم

در گرده افشانی مستقیم دانه‌های گرده یک گل به روی مادگی همان گل یا گل دیگری که بر‌روی همان گیاه قرار دارد انتقال می‌یابد. این نوع گرده افشانی بطور معمول در یک گل هرمافرودیت که پرچمها و مادگی آن با هم می‌رسند ، انجام می‌شود. همچنین در مواردی مانند گل نخود که گلبرگها فضای مسدودی بوجود آورده و پرچمها و مادگی در آن جای می‌گیرند اجبارا گرده افشانی مستقیم انجام می‌دهند. در گرده افشانی مستقیم تنها یک والد در پدید آوردن گیاهان جدید نقش دارد. به همین مناسبت نسل حاصل به هم و به والد خود شباهت بیشتری دارند و تنوع و گوناگونی بین آنها کم است. چنین گیاهانی در برابر شرایط متحول شانس بقای کمتری دارند. به همین مناسبت این نوع گرده افشانی در طبیعت کمتر است. 

علل و عوامل گرده افشانی مستقیم

1. گرده افشانی پرچم یک گل همزمان با آمادگی کلاله همان گل برای پذیرش گرده انجام می‌گیرد.
   
2. حرکات طبیعی پرچمها (در گیاهان تیره گزنه) یا حرکات گل توسط باد و حشرات دانه گرده گل را بر روی کلاله همان گل قرار می‌دهد.

گرده افشانی غیر مستقیم

هر گاه گرده افشانی بین دو گل (تک جنسی یا هرمافرودیت) از یک گونه که در روی دو گیاه مجزا قرار دارند انجام گیرد گرده افشانی را غیر مستقیم می‌نامند. در این حالت دو والد پیدایش نسل جدید شرکت می‌کنند و در نتیجه نسل حاصل متنوع‌تر بوده موقعیت مناسب‌تری برای سازش با محیط را دارا هستند. گرده افشانی غیر مستقیم به کمک حشرات ، باد ، آب ، جانوران دیگر و بطور مصنوعی بوسیله آدمی انجام می‌گیرد. اما گرده افشانی بوسیله حشرات و باد عمومیت بیشتری دارد. 

گرده افشانی بوسیله حشرات

گرده افشانی بوسیله حشرات در بین گیاهان بسیار رایج است. گلهایی که به کمک حشرات گرده افشانی می‌کنند، سازگاریهای خاصی حاصل کرده‌اند. این گلها با رنگ ، بو و نوش یا شهد خود حشرات را به سوی خود جلب می‌کنند. نوش در نوشگاه ساخته می‌شود. نوشگاه در نقاط مختلف از جمله در پای گلبرگها ، پرچمها ، و بر روی بخشهایی از نهنج و غیره قرار دارند. نوش از ترشحات گیاهی است و در آن مواد قندی وجود دارد. پروانه‌ها ، زنبوران بویژه زنبور عسل غذای خود را از نوش گلها تامین می‌کنند. اندازه گلها اغلب با جثه حشره هماهنگی دارد. بطوری که حشره به راحتی در درون گل به گونه‌ای جای می‌گیرد که بدنش با دانه‌های گرده و مادگی تماس پیدا می‌کنند. 

گرده افشانی بوسیله باد

بسیاری از گیاهان بوته‌ای و درختان برای عمل گرده افشانی به حشرات نیاز ندارند. دانه‌های گرده گل این گیاهان در هوا پخش شده ، بوسیله باد حمل می‌شوند. اما در این حال بیشتر دانه‌های گرده هدر می‌روند. با وجود این بعضی به دام کلاله‌های گلهای رسیده می‌افتند. گرده افشانی بوسیله باد بیشتر در گیاهانی صورت می‌گیرد که دارای ‌گلهای نر و ماده هستند و این گلها روی درختان جداگانه قرار دارند. در این قبیل گلها ، پرچمها که اغلب خارج از گل قرار دارند بوسیله باد تکانده شده ، دانه‌های گرده خود را آزاد می‌سازند.

دانه‌های گرده این گلها بسیار فراوان بوده ، صاف و سبک‌اند و مسافتهای طولانی را همراه باد طی می‌کنند. کلاله‌ها اغلب دارای انشعابات پر مانند بوده و خارج از گل قرار می‌گیرند این وضعیت شانس کلاله را برای به دام انداختن دانه‌های گرده که بوسیله باد حمل می‌شوند را افزایش می‌دهد. در گلهایی که بوسیله باد گرده افشانی می‌کنند گلبرگها یا وجود ندارند و یا بسیار کوچکند و نوش گل وجود ندارد. 

رویش دانه گرده

پس از گرده افشانی ، دانه گرده بر سطح مرطوب و چسبناک کلاله قرار می‌گیرد و با جذب مایع سطح کلاله ، متورم می‌شود. سپس در محل منافذ دانه گرده ، برآمدگیهایی به نام لوله گرده ایجاد می‌کند که فقط یکی از آنها سبقت گرفته و رشد می‌کند و خود را از راه خامه به تخمدان می‌رساند. در دانه گرده دو هسته روینده و زاینده وجود دارند. 

لقاح

آمیزش دو یاخته نر و ماده را با یکدیگر لقاح گویند. شکل و اندازه یاخته‌های نر و ماده در گیاهان گلدار متفاوت است و آنها را به ترتیب اسپرم و تخمزا می‌نامند. از ترکیب هسته هاپلوئید اسپرم با هسته هاپلوئید تخمزا یک هسته دیپلوئید به نام یاخته تخم بوجود می‌آید. دومین اسپرم با هسته ثانویه (یاخته مادر آندوسپرم) ترکیب می‌شود و آندوسپرم نخستین را تشکیل می‌دهد. که دارای 3n کروموزوم است ترکیب همزمان دو یاخته نر ، یکی با تخمزا و دومی با یاخته مادر آندوسپرم ، را لقاح مضاعفمی‌گویند.

تخم ، پس از تقسیمهای متوالی ، جنین کوچکی را تشکیل می‌دهد که در یک سوی آن گیاهک دانه بوجود می‌آید. یاخته آندوسپرم نخستین در همه گیاهان بافت آندوسپرم را تولید می‌کند. این بافت در تغذیه گیاهک هنگام رشد نقش مهمی دارد. هر دانه شامل گیاهک و مقداری غذای اندوخته جهت تامین رشد آن است. آندوسپرم نخستین دارای 3n کروموزوم و در نتیجه تریپلوئید است ولی ضمن رشد جنین به مصرف آن می‌رسد و بدین ترتیب در تعدادکروموزومهای سایر بخشهای گیاه اثر نمی‌گذارد. 

مباحث مرتبط با عنوان

• اندام زایش در نهاندانگان
• تقسیم میوز
• تولید مثل در نهاندانگان
• چرخه زندگی در گیاهان
• دانه
• دانه گرده و ساختمان آن
• گل
• لقاح
• کیسه رویانی
• مادگی و ساختمان آن
• مورفولوژی گل
• میتوز
• میوه

دوقلو ها

دوقلو یا همزاد به دو فرزندی می‌گویند که از یک دوره بارداری به دنیا می‌آیند.^[۱] دوقلوها رامی توان به دو گروه تقسیم بندی نمود. منوزایگوتیک (همسان) که به دوقلوهایی گفته می شود که از یک تخمک لقاح یافته که بعد از تقسیم به دو جنین تبدیل شده است، باشند و دیزایگوتیک (غیر همسان) که به معنای دو قلوهایی است از دو تخمک جدا که توسط دو اسپرم جداگانه لقاح یافته اند متولد شوند.

دوقلوهای همسانویرایش

دوقلوهای همسان یا دوقلوهای تک تخمکی (بهانگلیسی: Monozygotic ("identical") twins) به دوقلوهایی گفته میشود که از یک تخمک واحد بوجود آمده باشند لذا ماده ژنتیکی و خصوصیات ارثی آنها مثل هم است. دوقلو یا همزاد به دو فرزندی می‌گویند که از یک دوره بارداری به دنیا می‌آیند.^[۲]

دوقلوها میتوانند تک تخمکی یا همسان باشند یا دوتخمکی و غیر همسان. قطعا در هنگام حاملگی دوقلوهای تک تخمکی جنسیت مشابه دارند ولی ممکن است جفت یا کیسه آمنیوتیک واحد یا جدا داشته باشند.

تولید مثل در پستانداران

جانوارن هم، برای تولید مثل، به سلول های نر و ماده نیاز دارند. گامت نر اسپرم و گامت ماده تخمک نام دارد که در اندام های تولید مثلی نر و ماده به وجود می آیند در همه مهره داران و بعضی از بی مهره ها، جانور نر و ماده از هم جدا هستند. اما در بعضی بی مهره‌ها از قبیل اسفنج‌ها، مرجان‌ها، بعضی از کرم‌ها و نرم تنان، مانند گیاهان، اندام تولید مثل نر وم اده در بدن یک فرد است ( نر- ماده اند). جانوران گرچه در تولید مثل جنسی روش های مختلفی دارند ولی دو ویژگی مشترک در این روش ها وجود دارد که در قالب شرایط گوناگون ساختار بدنی و محیطی آن‌ها به شکل‌های مختلفی بروز میکند.

الف – ایجاد امکان لقاح: گامت ها باید با یکدیگر برخورد کنند تا بتوانند ترکیب شوند و سلول تخم را ایجاد نمایند. گر چه اغلب، گامت نر- بر خلاف گامت ماده – متحرک است اما معمولاً برای برخورد با هم به شرایط محیطی وابسته اند، بنابراین، برای انجام لقاح شرایط مکانی و زمانی خاصی لازم است.
از نظر شرایط مکانی، لقاح ممکن است در بیرون بدن جاندار صورت بگیرد ( مانند بسیاری از بی مهره گان، ماهی ها و دوزیستان) یا آن که در داخل بدن باشد ( مانند خزندگان، پرندگان و پستانداران و بسیاری از گیاهان) در حالت اول آن را لقاح خارجی و در صورت دوم، آن را لقاح داخلی گویند.

از نظر شرایط زمانی، تولید گامت ها و نیز رها شدن آنها به منظور ترکیب با یکدیگر باید تقریباً در یک موقع و در زمان مناسب باشد تا امکان برخورد مؤثر گامت ها فراهم شود. این زمان مناسب، در برخی جانوران مثل پستانداران و پرندگان، دوره‌ی جنسی نام دارد.
بحث کنید

در لقاح خارجی، گامت ها در محیط زندگی جاندار – که معمولاً آب است – رها می شوند. البته در لقاح داخلی نیز باید محیط مناسب برای زنده ماندن گامت ها تا هنگام لقاح، فراهم شود.
۱- گامت هایی که لقاح خارجی دارند، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
۲- چرا لقاح خارجی روش مطمئنی برای تولید جاندار جدید نیست؟
۳- جرا برای والدین، لقاح خارجی، روش متکی بر صرفه جوی ماده و انرژی نیست؟
۴- مزایای لقاح بر لقاح خارجی چیست؟
۵- چرا حتی در لقاح داخلی تعداد گامت های نر بسیار بیش تر از گامت های ماده است؟

ب- ایجاد امکان رشد تخت تا ایجاد نوزاد: برای آن که تولید مثل موفق باشد باید شرایط‌ی تغذیه و حفاظت از جنین فراهم شده باشد. در جانورانی که جنین داخل«رحم» درون شکم مادر پرورش می‌یابد، این شرایط به بهترین صورت وجود دارد. جنین از طریق اندامی به نام « جفت» که به وسیله‌ی « بند ناف» به جنین متصل است با خون مادر ارتباط دارد و مواد لازم را از آن دریافت می کند و مواد زاید را به آن می دهد.
در جانوران تخم گذار، جنین از نظر تغذیه به اندوخته‌ی غذایی داخل تخم وابسته بوده و از نظر حفاظت با توجه به نوع جانور، به پوسته‌ی سخت یا قابل انعطاف تخم متکی است.

تولید مثل در آدمی
تولید مثل در انسان نیز مانند پستانداران دیگر با تشکیل سلول های جنسی نر و ماده و ترکیب هسته های آنها با یکدیگر و ایجاد سلول تخم صورت می گیرد. در انسان،‌ گامت‌ها توسط غدد جنسی تولید می شوند. شما با غدد جنسی به عنوان غدد مولد هورمون های جنسی آشنا شدید اما آنها، گامت نر (اسپرم) و گامت ماده ( تخمک) نیز تولید می کنند.

بیضه ها یک جفت غده هستند که در زیر شکم و خارج از آن قرار دارند. این غدد شامل لوله های نازک و پر پیچ و خمی هستند که عمل اسپرم سازی را در دمای کم تر از دمای معمولی بدن و به طور دائم از دوران بلوغ تا پایان عمر انجام می دهند. البته شدت آن در سنین کهولت کاهش چشمگیری پیدا می کند. اسپرم‌ها پس از ساخت شدن در مجاری پیچیده ای کنار بیضه انباشه می شوند تا مراحل نهایی رشد خود را طی کنند.

تخمدان ها دو عدد غده‌ی بیضی شکل هستند که در دو طرف داخل شکم، در پایین و جلوی روده ها قرار دارند. تخمدان ها عمل تخمک سازی را از دوران بلوغ تا حدود ۳۰ تا ۴۰ سال بعد انجام می دهند. هر تخمدان دارای تعداد زیادی سلول مولد تخمد است ک اولین مراحل تبدیل شدن به تخمک را در دوران جنینی طی کرده اند معمولاً در هر ماه یکی از سلول‌ها ( تخمک اولیه) فعال شده و یک تخمک ساخته می شود. این سلول به وسیله‌ی لوله هایی که تخمدان را به رحم مرتبط می کنند، وارد آن می گردد. تخمک سلول بسیار درشتی است و در انسان حدود ۱/۰ میلی متر قطر دارد.

تولید مثل جنسی در جانوران

تولید مثل که مهمترین تفاوت موجودات زنده و غیر زنده است پدیده ای است که طی آن دو سلول جنسی ( گامت) نر + سلول جنسی ( گامت) ماده با هم لقاح یافته ( ترکیب می شوند) و سلول تخم بوجود می آید. تخم حاصل رشد و نمو کرده و فرد جدید پدید می آید.

شباهت: هر دو سلول جنسی نر و ماده تعداد کروموزوم یکسان دارند

سلول جنسی:

تفاوت: سلول جنسی نر ریز و لی سلول جنسی ماده درشت است

سلول جنسی نر متحرل نازک ولی سلول جنسی ماده بی تحرک است

سلول جنسی نر ذخایر غذایی بسیار کم دارند( سیتوپلاسم کم) و لی سلول جنسی ماده ذخایر غذایی زیاد ( سیتوپلاسم بیشتر ) دارد.

نکته:
علت تفاوت اندازه سلول جنسی نر و ماده مربوط به تفاوت تقسیم به میوز در فرد نر و ماده است که در فرد نر در اثر میوزیک سلول به چهار سلول هم اندازه تبدیل می شود که هر چهار سلول به گامت ( اسپرم)نر تبدیل می شوند ولی در فرد ماده یک سلول به چهار سلول تبدیل می شود که بعلت تقسیم نابرابر سیتوپلاسم یکی از چهار سلول از بقیه بزرگتر و قابل تبدیل به گامت ماده (تخمک) است و سه سلول دیگر ازبین میرود.

لقاح خارجی بی مهرگان آبزی 
انواع لقاح

ماهی ها 
دوزیستان 
تعریف : والدین تعداد بسیار زیادی تخمک و اسپرم به درون آب رها می کنند تا برخورد القاقی تخمکها به اسپرمها منجر به لقاح شود
ویژگی: تخمک باید کاملاً آماده باشد و در شرایط مطلوب باشد
جانور فاقد اندام تخصص یافه برای لقاح است
سن تخمک برای لقاح نقش حیاتی دارد
عواملی مانند دمای محیط و طول روز در این لقاح موثرند
تخمکها دیواره های چسبناک و ژله ای و محکم دارند که تخمک و؟؟ جنین را از عوامل نامساعد محیطی محافظت کنند
شانس لقاح کم

لقاح داخلی تعریف: تخمک از بدن جانور ماده خارج نمی شود، بلکه اسپرم وارد دستگاه تولید مثلی فرد ماده می شود و لقاح در بدن جانور ماده است.
در چه موجوداتی موجودات خشکی زی پستانداران
خزندگان
پرندگان 
موجودات آبزی یک نوع کوسه ماهی
سخت پوستان دریایی

ویژگی : ترکیب گامتها در بدن فرد ماده 
تغذیه و حفاظت از جنین بر عهده‌‌ی جنس ماده است
این نوع لقاح نیازمند اندامهای تخصص یافته است
تغذیه جنین تا چند روز پس از تشکیل تخم بر عهده‌ی اندوخته ی غذایی تخمک است.
شانس لقاح زیاد دستگاه تولید مثلی نر و ماده که خود شامل آلت های تناسلی نر و ماده جهت ذخیره و نگهداری اسپرم های مکانی مناسب و مساعد برای نگهداری از جنین هستند.

نکته:
۱- تغذیه‌ی جنین در لقاح داخلی بر عهده‌ی اندوخته‌ی تخمک است که مخلوطی از چربی پروتئین است.
۲- اندازه تخمک بستگی به میزان اندوخته دارد.
۳- اندوخته با زمانی که جنین تغذیه مستقل دارد متناسب است
۴- اندوخته در پرندگان بسیار زیاد اس، زیرا جنین در دوران رشد هیچ رابطه‌ی تغذیه‌ای با مادر ندارد و در تمام طول رشد باید از این اندوخته استفاده کند. قطر تخمک پرندگان بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلی متر

۵- اندوخته در پستانداران کمتر است چون جنین فقط چند روز از آن استفاده می کند و پس از آن با کمک جفت از خون مادر غذا و اکسیژن دریافت می کند و مواد زاید خود را به مادر می دهد. قطر تخمک پستانداران به طور متوسط ۲ میلی متر
۶- خزندگان و پرندگان پس از لقاح تخم می گذارند و پرندگان روی تخمها می خوابند
۷- خزندگان اولین جانداران مهره داری هستند که تخم گذاری را در خاک انجام دادند
۸- در تخم پرندگان پوسته های حفاظتی ضخیم دیده می شود
۹- در تخم پرندگان یک دیواره‌ی آهکی ضخیم دیده می‌شود.

پستانداران 
تخم گذار ( پلاتی پوس) تخم می گذارند ولی تخمهایش را مدتی در بدن نگه می دارد و کمی قبل از خروج نوزادان از تخم، تخم گذاری می کند
روی تخمها تا آخرین مرحله جنینی می نشیند و پس از خروج جنین از تخم مادر از غده های شیری که در سینه دارد به آنها شیر می دهد رحم ندارند لوله تخم بردارند
رشد خارج از بدن مادر
تخم از بدن مادر خارج میشود

کیسه دار، ( کانگورو – ایاسوم) جنین را در ابتدا درون رحم رشد می دهند و چون وسیله‌ی تغذیه‌ی جنین را به طور کامل در اختیار ندارند، آن را به طور نارس- به دنیا می آروند. سپس نوزاد درون کیسه‌ی روی شکم مادر قرار می گیرد تا از شیر مادر تغذیه کند و بزرگ شود رح ابتدایی دارند با دیواره نازک 
رشد ناقص درون بدن مادر
نوزاد نارس از بدن مادر خارج میشود
جفت دارد( انسان و اغلب پستانداران) : جنین درون رحم رشد و نمو می کند و از طریق جفت تغذیه می شود.
نوزاد پس از تولد، از شیر مادر تغذیه می کند رحم دارند با دیواره ضخیم
رشد درون بدن مادر
نوزاد از بدن مادر خارج میشود

دستگاه تولید مثلی نر
دستگاه تولید مثلی مرد

۱- نقش ۱- تولید و پرورش گامت نر یا اسپرم
۲- فراهم کردن محیط سیال و مغزی که اسپرمها بتوانند در آن تحرک داشته و تغذیه نمایند.
۳- ترشح هورمون جنسی نر که باعث بروز صفات ثانویه جنسی در رشد و نگهداری غدد و اندامهای جنسی میشود
۲- اجزای تشکیل دهنده غدد بیضه ها 
پروتستات
وزیکول سمینال (غدد کیسه‌ای)
غده های پیازی – میرزاهی (کوپر)
مجاری مجرای اپیدیدیم
مجرای عبور اسپرم

بیضه ها محل در دوره جنسی درون حفره شکمی قرار دارد
کمی قبل از تولد وارد کیسه بیضه که از خارج حفره شکمی است می شود
نقش: تولید هرمون جنسی نر
تولید اسپرم
اجزای سازنده ۱- لوله های اسپرم ساز   تولید اسپرم
۲- سلولهای بینابینی (لایدیگ)  تولید و ترشح هورمون جنسی نر (تستوسترون)

مراحل اسپرم سازی ( اسپرم ماتوژنز) در بیضه
بعضی سلولهای جدار لوله های اسپرم ساز در بیضه ( اسپرم ماتوگونی) n2 اسپرماتوسیت اولیه n2 میوز ۱ اسپرماتوسیت ثانویه (n) میوز TT اسپرماتید (n) تکامل ( تمایز) اسپر ماتوزوئید ) اسپرم) n
غده پروستات محل: زیر مثانه
نقش: ترشح مایع قلیایی خنثی کردن مواد اسیدی موجود در سر اسپرم

غده وزیکول سمینال محل: بین مثانه و راست روده
نقش:‌ ترشح مایع قندی فراهم کردن انرژی لازم برای اسپرم

غدد پیازی – میرزاهی محل: در کنار مجرای میزراه ( مجرای ادارای)
نقش: ترشح مایع قلیایی خنثی کردن مقادیر کم ادرار اسیدی موجود در میزراه
نکته: غدد پروستات بر غدد ویزیکول سمینال و غدد پیازی- میزراهی، غدد برون ریز هستند و هم آن با ترشحات خود ( مایع منی) محیطی مایع و مغذی را بر حرکت و تغذیه اسپرم فراهم می کند.

ایپدیدیم لوله پرپیچ و خم که روی بیضه ها قرار دارد
نقش : ۱- ذخیره اسپرم 
۲- بلوغ نهایی اسپرم تحت تأثیر ترشحات اپیدیدیم بلوغ اسپرم ۱- خاصیت تحرک
۲- بارورنمودن تخمک

لوله اسپرم نر: انتقال اسپرم به میزراه را به عهده دارد.
اسپرم :
ساختار اسپرم ۱- سر: محتوی هسته و کمی سیتوپلاسم و کیسه ای به نام کلاهک آکروزوم که دارای آنزیم هایی است که برای حل کردن غشاهای تخمک و کمک به لقاح 
۲- تنه گردن: دارای ۲ سانتریول است
قطعه میانی: دارای میتوکندری جهت تولید ATP فراهم کردن انرژی لازم برای حرکت اسپرم
۳- دم دارای ساختار تاژک وسیله حرکت اسپرم

شرایط اسپرم سازی: دمای مناسب برای اسپرم سازی کمتر از ۳۷۰ است. کیسه بیضه دمایی سه درجه پایین تر از دمای بخش های مرکزی بدن دارد و برای تولید اسپرم مناسب است.
زمان اسپرم سازی: اسپرم ها از هنگام بلوغ و تا پایان عمر تولید می شود و در هر بیضه هر روز میلیون ها اسپرم تولید می شود

مسیر عبور اسپرم:
تولید اسپرم در لوله های اسپرم ساز عبور اسپرم از لوله های اسپرم ساز ایپدیدیم مجرای اسپرم بر وزیکول سمینال پروستات خروج اسپرم میزراه
تنظیم فعالیت بیضه ها: اعمال اسپرم سازی و ترشحی بیضه تحت کنترل هورمون های غده هیپوفیز ( LH,FSH) است.
هیپوفیزیشین ترشح کنادوترومین FSH تاثیر بر لوله های اسپرم ساز فعال کردن اسپرم سازی 
LH تاثیر بر سلولهای بینابینی تحریک ترشح هورمون تستوسترون 
هورمونهای کناروتروپین و هورمون جنسی‌( تستوسترون):
نام هورمون
محل تولید و ترشح جنس هورمون محل اثر (اندام هدف) نقش هورمون
FSH هیپوفیزپیشین پلی پیتدییی لوله های اسپرم ساز بیضه فعال کردن اسپرم سازی
LH هیپوفیزیشین پلی پیتیدیی سلولهای بینابینی تحریک تولید هورمون جنسی
تستوسترون بیضه ( سلولهای بینابینی) استروئید اندامها و غدد جنسی و سایر اندامها ایجاد صفات ثانویه جنسی رشد و نمود و نگهداری غدد و اندامهای جنسی

نکته:
۱- غده ها برون زیر ترشح کننده منی سر راه خروجی اسپرم ها قرار دارند
۲- مایع منی شامل ویتامین C، قندفروکتوز، ترشحات قلیایی و مواد لازم برای زیست اسپرم‌ها
۳- در هنگام خروج اسپرم ماهیچه‌ی صاف اطراف میزراه منقبض شده و اسپرم‌ها را به جلو می برد
۴- فقط یکی از میلیونها اسپرم می تواند با گامت ماده لقاح یابد
۵- در هر بار انزال ۴۰۰-۳۰۰ میلیون اسپرم از بدن خارج می شود
۶- اگر تعدا اسپرم ها از ۲۰ میلیون در هر میلی لیتر کمتر باشد فرد عقیم است.
۷- عمر اسپرم در رحت ۲ شبانه روز است
۸- سرعت حرکت اسپرم ۳ میلی متر در دقیقه است
۹- مراحل اسپرم سازی ۴۰ روز طول می کشد
۱۰- در مجاری اسپرم ساز سلولهایی به نام سرتولی ( غذا دهنده) وجود دارد که در محافظت و تغذیه و آزاد کردن و راندن اسپر ماتوزوئیدها دخالت دارند.

دستگاه تولید مثل ماده

دستگاه تولید مثل ماده نقش تولید گامت ماده ( تخمک) اووم

حفاظت و تغذیه‌ی جنین طی دوره‌ی نه ماه

ترشح هورمونهای جنسی زنانه

اجزای تشکیل دهنده دو تخمدان تخم مری شکل داخل حفره‌ی شکمی

رحم

۲ لوله‌ی فالوپ

گردن رحم ( واژن)

نکته:

۱- مقاومت دستگاه تولید مثلی نر و ماده: ۱) دستگاه تولید مثلی ماده بطور متناوب فعالیت می کند هر ماه یک تخمدان ولی دستگاه تولید مثلی نر همیشگی است ( دوره ای نیست) ۲) دستگاه تولید مثلی ماده از زمان بلوغ سازمان معینی ( یائسگی) است ولی دستگاه تولید مثلی نز از زمان بلوغ تا پایان عمر است

۲- هر دختر در ابتدای تولد همگی گامت هایی را که در طول زندگی خود خواهد داشت به صورت نابالغ درون تخمدان های خود دارد، پس از تولد بعد از تخمکهای نابالغ افزایش نخواهد یافت ( در مرحله جنینی تقسیم میوز آغاز و در مرحله پروفاز میوزI متوقف شده است)

۳- گامتهای ماده هم مانند گامتهای نر هاپلوئیدند و ۲۳ کروموزوم دارند

۴- در سراسرطول عمر یک زند تنها ۴۰۰-۳۰۰ گامت او بالغ می شوند سایر گامتهای نابالغ بدون بلوغ و غیر فعال می شوند ( گامتهای نابالغ اولیه حدود ۲ میلیون است)

۵- تخمک با چشم غیر مسلح دیده می شود

وقایع تخمدان در طول دوره جنسی

۱- مرحله فولیکولی ۲- مرحله لوتئال

– نشان دهنده شروع چرخه تخمدان است

– یکی از گامتهای نابالغ ( اوویست اولیه) وقایع میوز را شروع می کند

– اطراف هر گامت نابالغ فولیکول اولیه است

– فولیکول مقداری سلول پیکری است

گامت نابالغ را احاطه می کند

به گامت مواد غذایی می رساند

ترشح استروژن

– اوویست اولیه اووریست ثانویه

لایه های سلولی فولیکولی تکثیر یافته و حجیم می شوند فولیکول ثانویه

– ترشحل FSH,LH از هیپوفیزپیین ترشح استروژن از فولیکول 

– ترشح استروژن رشد فولیکول

– افزایش استروژن مانع ار ترشح FSH ,LH در اواخر مرحله فولیکولی ترشح استروژن افزایش LH حداکثر LH آزاد شدن تخمک پاره شدن فولیکول و تخمدان پایان میوز Iگامتها – تحت تأثیرLHاز باقیمانده سلولهای فولیکولی جسم زرد

– جسم زرد مانند غده درون زیر عمل کرده

استروژن

پروژسترون

– افزایش استروژن و پروژسترون حود تنظیممی منفی به مهار ترشح FSH , LH جلوگیری از ایجاد فومیکولهای جدید در مرحله لوتئال

– در صورت لقاح جسم زد باقی می ماند ترشح استروژن و پروژسترون بقای جنس پایداری جدار رحم

– در صورت عدم لقاح جسم زرد جسم سفید کاهش استروژن و پروژستون شروع دوره بعدی ناپدایداری رحم و ریزش آندوتر

وقایع رحم در طول دوره جنسی
کاهش قابل توجه استروژن و پروژستون در پایان مرحله لوتئال چرخه تخمدان باعث می شود در رحک دیواره رحم ( آندومتر) تخریب شود و قبل از تخمک گذاری، ترشح استروژن رو به افزایش است و در اثر آن دیواره‌ی رحم ضخیم و پر خون می شود. بعد از تخمک گذاری مقادیر بالای استروژن و پروژسترون سبب ضخیم تر شدن دیواره و حفاظ دیواره می شود. اگر حاملگی رخ ندهد مقادیر استروژن و پروژستون کاهش و سبب ریزش دیواره‌ی رحم می شود

تولید مثل در پرندگان

تقریبا همه ی پرندگان تخم گذارند.

تخم دارای مقدار زیادی زرده و پوسته ی آهکی سخت است و برای رشد و پرورش جنین باید به میزان طبیعی گرم نگه داشته شود. و یا به عبارتی دیگر زیر پرنده خوابانده شود. Incubatied

در تمام پرندگان به جز بوقلمون های بیشه ای یا مگاپد های استرالیا، مادر یا پدر و مادر هر دو به منظور تأمین دمای کافی روی تخم ها می خوابند.

جوجه های مرغ و بلدرچین،

اردک ها،

 پرندگان ساحلی و عده ای دیگر زود رسPrecocial هستند. یعنی به هنگام از تخم بیرون آمدن اندام هایشان به صورت کاملی شکل گرفته است.

بدن از پر نرم پوشیده شده و می توانند به اطراف بدوند. در حالی که

جوجه های پرندگان خوش آواز، دارکوب ها و کبوتر ها و عده ای دیگر به هنگام بیرون آمدن از تخم، کور، برهنه و ناتوان هستند و باید در آشیانه تغذیه شوند و تحت مراقبت قرار گیرند. این گونه جوجه ها را آشیانه ای (دیر رس) Altricial گویند.

هر یک از گونه ها زمان تولید مثل ویژه ای دارند که معمولا چند هفته در بهار یا تابستان است.

ترشحات غدد درون ریز (غدد مترشحه داخلی) در کار تولید مثل مؤثر و لازم است و به نظر می رسد ترشح این غدد به طور مستقیم تحث تأثیر نور قرار دارد، زیرا اگر به طور تجربی پرندگان را در زمستان در معرض نور قرار دهیم؛ حتی با روشن کردن یک لامپ معمولی 40 واتی و با این کار در واقع طول روز را افزایش دهیم، فعالیت های مربوط به جفت گیری شدت گرفته و حتی مدت ها قبل از فرا رسیدن فصل معمول آن، تولید مثل آغاز می گردد.

زمان تولید مثل در بسیاری از گونه ها با صداهای ویژه ای که نرها به طور متناوب تولید می کنند، آغاز می شود و بسیاری از آنها در حضور ماده ها به اجرای نمایش می پردازند. 

هر پرنده ی نر مکانی Territory (زمین) را که برای یک جفت از هر نظر (پرورش جوجه و ...) مناسب باشد انتخاب کرده و از آن دفاع می کند.

کاکائی ها چوب بست سستی از شاخه های درخت درست می کنند. در فاخته، قمری و پرندگان دیگر ساختمان، بافته شده و لانه ای فنجانی شکل از گیاهان می سازند.  

بسیاری از پرندگان خواننده و کولی خور King fisher و بعضی پرستو ها برای آشیانه ی خود در لبه ی رودخانه ها تونلی حفر می کنند.

دارکوب ها حفره ای شبیه کدو در درخت به وجود می آورند. و برخی پرستو ها آشیانه هایی از گل و لجن می سازند.

جغد ها، پرندگان آبی رنگ Bluebirds چرخ ریسک ها و بعضی دیگر از حفره های طبیعی یا ساختگی منجمله جعبه های ساخت انسان جهت آشیانه خود استفاده می کنند. 

میانگین تعداد تخم هایی که یک ماده در یک دوره ی تخم گذاری Clutch می گذارد. در بین گونه هایی که جاده های امنی آشیانه دارند از همه کمتر و میان آنهایی که آشیانه های زمینی آنها در معرض خطرات بزرگ قرار دارد، از همه بیشتر است.

1. مورها Murres و کبوتر های دم نواری فقط یک تخم،
2. فاخته های سیاهرنگ Mourning doves  2 تخم،
3. باز های بزرگ 2 تا 3 تخم،
4. بیشتر پرندگان زمینی کوچک، 3 تا 5 تخم و
5. بلدرچین های کوچک امریکای شمالی Bob whiteو
6. بلدرچین های کالیفرنیا 14 تخم می گذارند.

پوسته ی تخم در جغد ها و دارکوب های سفید، در سینه سرخ های آبی ساده و در بسیاری گونه ها به رنگ خاکی با خال ها و لکه ها و رگه های تیره تر می باشد.

تخم های پرندگان ساحلی و بعضی دیگر که در جاهای برهنه لانه دارند، دارای رنگ های حفاظتی یعنی تقریبا به رنگ معمولی محیط است.

شکل معمولی تخم پرندگان از نظر رنگ و اندازه، و بعضی ویژگی های دیگر با هم متفاوت است.

تولید مثل در خزندگان

خزندگان ، دسته ای از طنابدارانهستند که دارای تخم هایی با کیسه ی امنیونی می باشند. در آمنیوت ها ، سلول تخم در بدن مادر ، به وجود میاید. آمنیوت ها شامل پرندگان ، پستانداران و خزندگان هستند.  خزندگان با برخی ویژگی ها از جمله خونسرد بودنشان از سایر گروه ها جدا می شوند. 

تولید مثل در دوزیستان

تولید مثل

بیشتر دوزیستان در آب تخم گذاری می کنند. بنابراین بعد از مدتی که لارو از تخم بیرون می آید در آب زندگی کرده و بزرگ می شود. تا آنکه بر اثردگردیسی به مراحل بلوغ (رسیدگی) می رسد.

تخم های دوزیستان با یک یا چند لایه غلاف یا پوشش ژلاتینی پوشیده شده است.

پوشش تخم های بعضی از قورباغه های آبزی پس از خارج شدن از بدن جانور ماده باد می کند و توده ای تشکیل می دهد که حتی ممکن است از خود جانور بزرگ تر باشد.

پوشش تخم، آن را در برابر برخوردها و خشکی ناشی از تبخیر نگهداری کرده و در برابر حمله های دشمنان نیز مقاوم می سازد.

شکل توده تخم و پوشش ژله ای آن، در هر گونه از دوزیستان، مشخص و متمایز است:

- تخم های وزغ ها به صورت رشته های دراز است.

- تخم های غوکان به صورت توده ای است.

- سمندرهای آبزی به شکل توده های کوچک تخم گذاری می کنند و تعدادی از گونه ها نیز تخم های تک تک می گذارند.

- تخم سمندر های زمینی غالباً به وسیله ی پایه یا ساقه به اشیاء می چسبد.

- غوک اسمین تیلوس (sminthilus) کوبا فقط یک تخم می گذارد.

- در مقابل یک وزغ بزرگ بوفامارینوس (bufa marinus) ممکن است تا32000 تخم بگذارد.

     

        

مراحل لاروی بسیاری از غوکان و وزغ ها تا چندین ماه طول می کشد. در حالیکه لاروهای غوک بزرگ امریکایی دو سال وقت لازم دارند تا دگردیسی کرده و به صورت غوک کامل درآیند.

لاروهای سمندرها از لحاظ شکل عمومی به پدر و مادرشان شباهت دارند و در ابتدای زندگی دارای اندام های حرکتی (دست و پا) هستند و دهانی دارند که با آن می توانند جهت تغذیه شکار کنند.

لاروهای وزغ ها و غوکان بچه قورباغه یا کله آویز (Tadpole)      نام دارد.

سر و بدن با هم توده تخم مرغی شکلی تشکیل می دهند، دم دراز بوده و در بین باله های میانی قرار دارد.

آبشش های داخلی بوده و از غشاء نازکی پوشیده شده است.

اندام ها در اواخر زندگی لاروی ظاهر می شوند. در اندام های جلویی تا هنگام دگردیسی درون پوششی پنهان است و ...

آرواره به صورت واقعی وجود ندارد  در عوض دو صفحه ی شاخی وجود دارد که برای خرد کردن جلبک ها و تکه های غذایی کوچک داخل آب، به کار می آید.

دگردیسی عبارتست از تغییر محسوسی که شامل بخش های زیر می باشد:

1. 1- به وجود آمدن یک دهان پهن و از بین رفتن آرواره های شاخی
2. 2- از بین رفتن آبشش ها، بسته شدن شکاف های آبششی و پیدایش  شش ها
3. 3- به وجود آمدن پاهای جلویی
4. 4- تغییر درازی روده از نوع دراز گیاه خواری به شکل کوتاه گوشت خواری
5. 5- جذب دم و باله های میانی

هنگامی که این تغییرات در حال رخ دادن است جانور در سطح آب به سر می برد.

دربخش سطحی آب تنفس به به وسیله ی آبشش و شش، هر دو امکان پذیر است و برای تغذیه می تواند از شکار حشرات استفاده کند.

پاها ممکن است قبل از جذب و ناپدید شدن کامل دم ظاهر شود. در این هنگام جانور قادر است در زمین های نمناک به سر برد و برای جلوگیری از خشک شدن در شکاف ها  ترک ها پنهان گردد.

در این حال گاهی درجریان یک رگبار تند ممکن است ناگهان هزاران بچه وزغ و غوک پدیدار شوند.

بعضی از سمندرهای زمینی در حفره های نمناک تخم گذاری می کنند و غالباً توسط جانور ماده نگهداری می شوند.

بعضی از انواع غوکان نیز هنگامی که درون تخم هستند بالغ می شوند.

اما در هر دو حالت (چه تکامل بیرون از تخم انجام شود و چه داخل آن) جنین ها دارای آبشش های پهن و نازکی هستند.

یک نوع وزغ اروپایی (alytes) با رشته هایی تخم هارا در اطراف پاهای عقب خود در هم می پیچد تا آنکه لاروها آماده ی رها شدن در آب شوند.

بعضی از غوکان (غوکان بی زبان) تخم هایشان را در جیب های پوستی که به صورت جداگانه در پشت جانور وجود دارد نگهداری می کنند تا اینکه دگردیسی رخ دهد.

غوک کیسه دار تخم هایش را در پشتش نگه می دارد.

قورباغه کیسه دار(گاستروتکا) توده ی تخمی را در پشت، زیر یک لبه پوستی جای می دهد.

برخی غوکان مناطق حاره برای تخم ها آشیانه ای از مواد ژلاتینی تهیه می کنند (در بعضی از گونه ها لاروها به داخل آب افتاده و بقیه مراحل تکامل را در آشیانه به اتمام می رسانند.)

سمندر اروپایی تخم گذار – بچه زا ست. ماده چندین جنین را در داخل بدن در مدت 10 تا 12 ماه نگه می دارد !!!!!

سمندر آلپی یک یا دو جنین نگه می دارد که قبل از تولد کاملاً تکامل می یابد.

مدت زمانی که دوزیستان برای گذراندن دوره های دگردیسی و رسیدن به سن بلوغ طی می کنند در نمونه های مختلف بسیار متفاوت است.

دوزیستان کوچک ممکن است در دو سالگی بالغ شوند ولی در انواع بزرگتر این زمان طولانی تر خواهد شد.

مدت عمر دوزیستان فقط در نمونه هایی از آن ها که در باغ های جانور شناسی نگهداری می شوند مشخص شده است.

سمندر غول 55 سال

وزغ اروپایی 36 سال

سمندر ببر 25 سال به صورت لاروی و 11 سال به صورت بالغ

بعضی از وزغ ها یا غوکان را گاه گاهی به شکل زنده در حفره ها یا داخل درختان پیدا   کرده اند.

به نظر می رسد سال ها در آنجا زندانی بوده اند اما احتمالاً به خارج راه داشته اند زیرا که حتی اگر محیط مناسب باشد ولی به آن ها غذا نرسد کم کم از بین خواهند رفت.

تولید مثل در ماهی ها

در ماهی های غضروفی:

1- اکثر گونه های که کوچک و کف زی و نزدیک ساحل زندگی میکنند تخم گذار بوده و این تخم ها در درون کیسه تخم که از جنس کراتین میباشند قرار گرفته و رها میشوند این کیسه تخم کیف پری دریایی نیز نامیده میشود در ماهی های غضروفی باله شکمی نرها دارای اندامی به نام کلاسپر بوده که در هنگام جفت گیری تحت اثر هورمون ادرنالین سخت شده و به درون کلواک ماده اسپرم ریخته میشود تا از انجا به اویدوکت رانده شود تا بتواند با تخمک لقاح یافته و تخم از دستگاه تناسلی ماده خارج شود.

2- در گونه های زنده زا که بزرگتر بوده و در ابهای عمیق ودور از ساحل زندگی میکنند بخشی از اویدوکت تبدیل به رحم شده و جنین را محافظت میکند و جنین توسط کیسه زرده تغذیه میشود در عده ای از دیواره رحم ماده ای شیری ترشح شده که از طریق اسپیراکل به درون روده جنین ریخته میشود و در گونه هایی نظیر کوسه ماهی ها کیسه زرده جفت را ایجاد کرده و تغذیه جنین از طریق ان انجام میگیرد

در ماهی های استخوانی:

الف- اکثریت دارای دو جنس بوده اما برخی گونه ها ماننداسپاردیا خودبارور بوده و برخی هرمافرودیت بوده و یا جنسیت خود را تغییر میدهند

ب- برخی لقاح داخلی دارند که البته تعدادشان محدود است مانند پوسیلیاو گامبوسیا

پ- ماهی هایی که گامت ها را در اب رها کرده و لقاح خارجی دارند ممکن است تخم شناور داشته باشند که این گروه تعداد زیادی تخم میگذارند و گروهی که گامت ها بعد از لقاح خارجی تخم در اب فرو میرود و در بستر قرار میگیرد تعداد کمی تخم میگذارند

ج- ماهی های زنده زا مانند پوسیلیا حدود 50 عدد نوزاد تولید میکند که در رحم تغذیه جنین انجام میگیرد

خ-برخی ماهی ها نظیر تیلاپیا تخم در درون دهان بخی مانند تاکیسروس درون روده برخی مانند اسب ابی و لوله ماهی درون کیسه شکمی در جانور نر تکوین و انکوباسیون تخم انجام میگیرد نوزاد اسب ابی در کیسه شکمی از مواد ترشحی خواصی تغذیه شده که وابسته به پرولاکتین میباشد

غذا های سرطان زا

مسئله ای که امروزه باعث احساس نگرانی جوامع پزشکی سراسر دنیا شده است. بروز سرطان های مختلف و شایع شدن آن است. یکی از علل های اصلی بروز سرطان را می تواند عادات بد غذایی دانست. در این مطلب غذاهایی که احتمال بروز سرطان را افزایش می دهند را به شما معرفی می کنیم.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، ابتلا به ۸۰ درصد سرطان ها مستقیم به سبک زندگی ما بستگی دارد…

این سازمان می گوید اگر خورد و خوراک و سبک زندگی مان را اصلاح نکنیم، به طور حتم در سال های آینده، سرطان به جای بیماری های قلبی در صدر دلایل مرگ ومیر قرار خواهدگرفت. «راهنمای تغذیه» این هفته می تواند شما را با عوامل تغذیه ای و عادت های غذایی سرطان زا بیشتر آشنا کند.

انواع خوراکی های دودی مانند ماهی، برنج، گوشت، سوسیس، کالباس، سس و پنیرهای دودی حاوی موادشیمیایی مختلف ساطع شده از دود مانند هیدروکربن ها هستند و می توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.

ترکیب های شیمیایی که در قسمت های سوخته خوراکی های کبابی یا سرخ شده مانند ته دیگ، بلال، جوجه کباب، سیب زمینی سرخ شده و… وجود دارد، حاوی مواد سرطان زاست و احتمال ابتلا به انواع سرطان را در مصرف کننده افزایش می دهد.

برخی شیرین کننده های مصنوعی مانند اسپارتام حاوی ترکیب های سرطان زا هستند و مصرف آنها نه تنها برای بیماران دیابتی مفید نیست بلکه می تواند خطر ابتلا به سرطان را هم در آنها افزایش دهد.

عادت به خوردن غذاهای چرب، سرخ کردنی و پرکالری می تواند احتمال ابتلا به سرطان رحم را در خانم ها بالا ببرد.

سدیم، نیتریت، نیترات و نیتروزامین موجود در گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس، آنها را به موادغذایی سرطان زا تبدیل کرده است. اگر در مصرف این خوراکی ها افراط شود، احتمال ابتلا به سرطان هایی مانند پستان در مصرف کننده بالا می رود.

حتی اگر خوراکی های مفیدی مانند ماهی و میگو هم درون روغن بسیار داغ و با حرارت بسیار بالا سرخ شوند، ترکیب های سرطان زایی در آنها آزاد می شود که خطر ابتلا به انواع سرطان را بالا می برند.

بیشتر افرادی که در مصرف چربی های حیوانی و گوشت قرمز افراط می کنند و رژیم غذایی شان از نظر میوه ها و سبزی ها فقیر است، در معرض ابتلا به سرطان روده قرار دارند.

هرچه میزان مصرف گوشت های کبابی و نیم پز در برنامه غذایی بیشتر باشد، شانس ابتلا به سرطان پروستات و پستان بیشتر خواهدشد.

افرادی که میوه، سبزی و موادغذایی تازه و سالم در برنامه غذایی خود ندارند و اهل الکل و دخانیات هم هستند، به اندازه کافی ویتامین و موادمعدنی دریافت نمی کنند و بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مری قرار می گیرند.

شانس ابتلا به سرطان پروستات با مصرف فراوان غذاهای چرب و پرکالری تا حد قابل توجهی بالا می رود.

احتمال افزایش ماده سمی و سرطان زای آکریلامید در اثر سرخ کردن شدید و با حرارت بالا در سیب زمینی وجود دارد.

ارتباط مستقیمی بین مصرف نوشیدنی های الکلی و ابتلا به سرطان حنجره وجود دارد.

احتمال ابتلا به سرطان کبد در افرادی که نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند، بیشتر از دیگران است.

مصرف روغن های جامد و هیدروژنه خطر ابتلا به سرطان را برای مصرف کننده در پی دارد.

محققان انگلیسی معتقدند افرادی که بیشتر موادغذایی شور و نمک سود استفاده می کنند، ۲ برابر سایر افراد در معرض خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش مانند سرطان معده قرار دارند.

ماهی و گوشت های خشک و دودی حاوی نیتروزامین هستند و مصرف مداوم آنها خطر ابتلا به سرطان های گوارشی مانند سرطان معده و روده را افزایش می دهد.

مصرف بیش از حد چربی های حیوانی، احتمال ابتلا به سرطان پستان را در خانم ها و آقایان افزایش می دهد.

مصرف فراوان انواع خوراکی های حاوی چربی ترانس مانند چیپس، پفک یا اسنک های دیگر می تواند خطر ابتلا به انواع سرطان را تا حد چشمگیری بالا ببرد.

مصرف بیش از حد غذاهای تند، ترش و شور می تواند باعث از بین رفتن تدریجی دیواره داخلی معده و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده شود.

شانس ابتلا به سرطان معده در افرادی که کمتر میوه و سبزی می خورند و در خوردن غذاهای سوخاری، دودی، کبابی، کنسروی و سرشار از نمک افراط می کنند، بیشتر از سایرین است.

دود حاصل از زغال که روی کباب های زغالی می نشیند، حاوی مواد سرطان زایی مانند ترکیب های معطر هیدروکربنی است و خطر ابتلا به سرطان، به خصوص سرطان های دستگاه گوارش را بالا می برد.

صفات ثانویه در جانداران

دربارهٔ صفات ثانویه در جانوران دیگر تحقیق کنید و گزارش آن را در کلاس ارائه نمایید.

صفات ثانویه در حیوانات : این صفات در حیوانات هم شامل تغییراتی در شکل و ظاهر می شود مثلا در حیوانات نر بوجود آمدن یال در شیر یا تاج در خروس یا دم در قرقاول و شاخ در گوزن مثال زد.

یکی از مزایای صفات ثانویه جنسی در جانوران نر،خودنمایی برای جنس مخالف یا زهره چشمی به همجنس های خود جهت انتخاب جفت مناسب می باشد.این صفات را می توان به فراوانی در طبیعت مشاهده کرد همانند شاخ در گوزن یا شاخک در سوسک.

در نوعی خرچنگ با نام خرچنگ نقب زن(نقب به معنی گودال یا حفره) این صفت ثانویه طوری دیگر جلوه گر می شود. در جنس نر دو نوع چنگال متفاوت دیده می شود.یکی بزرگ(اصلی) و دیگری کوچک. چنگال بزرگ تقریبا نیمی از وزن بدن جانور را تشکیل می دهد.

به طور کلی بلوغ جنسی حیوانات ماده چون سگها و گربه ها معمولا زودتر از بلوغ جسمی آنها اتفاق می افتد. بلوغ جسمی تقریبا در سن ۱۲ ماهگی بوده و در این زمان رشد استخوان ها. مفاصل و عضلا ت کامل می گردد.

صفات ثانویه در جانوران :

رشد : انسان در طول زندگی خود مراحل مختلفی را از جنین تا پیری می گذراند بر خلاف گیاهان که در تمامی عمر خود رشد می کنند، فقط در محدوده زمانی خاص این توانایی را دارد.رشد به معنی افزایش تعداد سلول ها یا افزایش غیرقابل برگشت ابعاد آن هاست. آهنگ رشد انسان درابتدای دوران جنین بسیار سریع است ولی بتدریج کاهش می یابد. این کاهش در سال های نوزادی و کودکی ادامه می یابد ولی در دوران بلوغ مجدداً شدت می گیرد و سپس در جوانی پایان می پذیرد. البته تکثیر برخی سول ها به منظور ترمیم و جایگزینی سلول های از دست رفته ، همواره ادامه خواهد داشت.

بلوغ : بلوغ یک واژه عمومی است که در موارد مختلفی کاربرد دارد اما به عنوان رویداد مهمی که در مراحل رشد انسان پیش می آید. به صورت های مختلفی تعبیر شده است. معمولاً مجموعه ی تغییرات بدنی و روانی که بین دوران های کودکی ونوجوانی پیش می آید و گاه تا دوران جوانی ادامه می یابد، بلوغ نامیده می شود. دوران نوجوانی حدفاصل کودکی و جوانی است و دوره ی انتقال به بزرگسالی محسوب می شود . در این دوره به دلیل رخ دادن بلوغ، تغییر و تحولات سریعی در شما پدید می آید. رشد در دوران نوجوانی ،‌با رشد سریع جسمی که در دخترها زودتر از پسر ها اتفاق می افتد. آغاز می شود و تا زمانی که جهات دیگر رشد تکمیل شود، ادامه می یابد. در حقیقت نوجوانی دورانی است که زندگی آینده ی شما شکل جدیدتری می گیرد و پی ریزی می شود. بنابراین هر قدر دانش و آگاهی شما درباره بلوغ و نوجوانی بیشتر باشد. نگرانیها و مشکلات کمتری در این دوره خواهید داشت.

تغییرات جنسی : در دوران بلوغ بدلیل ترشح هورمون های جنسی صفات ثانویه جنسی بوجود می آید که باعث تفاوت دو جنس محسوب می شوند.

هورمون های جنسی از غده های جنسی شامل بیضه در پسرها و تخمدان در دخترها ترشح می شود. هورمونهای جنسی مسؤول بروز علایم اصلی بلوغ جنسی یعنی ایجادصفات ثانویه جنسی و نیز تولید گامت های نر وماده اند.

هورمون بیضه ها تستوسترون نام دارد که باعث افزایش رشد ماهیچه ها و استخوان ها می گردد. به همین دلیل بلوغ جنسی همراه با افزایش قد و وزن و قدرت عمومی بدن صورت می گیرد. بم شدن صدا، رویش موی بدن صورت از جمله صفات ثانویه جنسی در پسرها است. تخمدان ها دو نوع هورمون استروژن و پروژسترون تولید می کنند. این هورمون ها باعث افزایش رشد استخوان لگن، رشد سینه ها و رویش موی بدن می شوند که از جمله صفات ثانویه جنسی در دخترها هستند.

 

 

تغییرات عاطفی

در دوران بلوغ، انسان از لحاظ روانی نیز دارای نیازهای ویژه ای است که باید آن را برطرف کنید تا بتوانید از ایمنی خاطر برخوردار شدید. از جمله :

الف – نیاز به قابل ارزش بودن 

ب – نیاز به تصمیم گیری

در حال حاضر بر خلاف دوران کودکی خودتان باید دوباره ی بسیاری از کارها تصمیم گیری کنید و به اصطلاح مستقل باشید اما در مواردی می بینید که خانواده چنین اجازه ای را به شما نمی دهد.

در تصمیم گیری مهم تر از هر چیز شناخت دقیق قابلیت ها و توانایی های خود است اما اعتماد به نفس داشتن شما را در این زمینه کمک می کند. فراموش نکنید خانواده بهتر از دیگران می تواند در تصمیم گیری و ارزشیابی تصمیمتان به شما کمک کند.

عواطف و رفتارها : در سنین بلوغ ،‌دچار شدن به احساسات شدید،‌امری طبیعی است. گاهی به شدت خوش گاه به شدت افسرده، ‌قسمتی از این تغییرات محصول ترشحات نامتوازن هورمون هاست که بعد از مدتی،‌خود به خود تنظیم خواهند شد، اما گاهی همه افکار ناراحت کننده ای به سراغ شما می آیند که نمی توانید یا نمی خواهید درباره ی آن ها با دیگران صحبت کنید. بعضی از افراد، با استفاده از روش هایی به نام واکنش های دفاعی با چنان افکاری مقابله کنند. برخی از این واکنشها مفید و بعضی ….اما به یاد داشته باشید که واکنش دفاعی به منزله زرهی است که تشخیص فاقد ایمنی خاطر، برای پوشاندن ضعف خود در برابر شرایط محیطی،‌یا برای جبران محرومیت ها، آن را به کار می برد. افراد قوی و دارای اعتماد به نفس کمتر به این واکنش ها نیاز دارند.

برخی از واکنش های دفاعی عبارتند از :

جایگزینی : جانشین سازی یک هدف با احتمال موفقیت زیاد به جای هدف غیرقابل دسترس 

خیالبافی : فرورفتن در عالم رؤیا و فکر کردن درباره وقایعی که مایل بودم اتفاق بیفتد.

دلیل تراشی : ارائه دلیل به ظاهر قانع کننده برای عمل بدی که انجام داده ایم.

جبران نقص :‌نسبت دادن صفاتی به خود که در واقع فاقد آنها هستیم

انکار : پوشاندن مسئله یا واقعیت ناخوشایندی که می خواهیم برای دیگران آشکار شود.

قرار گرفتن طولانی مدت در شرایط فشار روحی و ناراحتی عصبی برای بدن خطرناک است . چرا ؟

قرار گرفتن طولانی مدت در شرایط فشار روحی و ناراحتی عصبی برای بدن خطرناک است . چرا ؟

متأسفانه در دنیای صنعتی امروز بیماری های روحی روانی به طور فزاینده ای در حال افزایش است.اختلال های روانی با ایجاد هزینه های مستقیم(بار مالی جهت اقدامات تشخیصی و درمانی،بازتوانی و پیشگیری)و هزینه های غیر مستقیم(کاهش توان فردی،کاهش نیروی فعال جامعه،بار خانوادگی و…)اثرات زیانباری بر جامعه می گذارند.متأسفانه مردم بیماری های روانی و عصبی را نسبت به سایر بیماری ها کمتر می شناسند و به همین دلیل در بسیاری از موارد به هنگام برخورد با این گونه بیماران متوجه بیماری آنها نمی شوند،با آنها برخورد ناشایست می کنند و حتی ممکن است به سرزنش یا نصیحت پرداخته و یا بیماران را به دعانویس و گیاه درمان های سنتی معرفی می نمایند.از این رو شناسایی علل و علائم بیماری های روانی می تواند خط بطلانی بر این اندیشه ها باشد. (۲۸)از طرفی هریک از ما یا یکی از اطرافیان و خانواده ما در طول زمان زندگی خود ممکن است یکی از علائم بیماری های روحی روانی را تجربه نماییم آشنایی با این علائم و دانستن راهکارهای ارائه شده در قسمت های ذیل ممکن است در کاهش آسیب های ناشی از این بیماری ها و بهبودی مؤثر باشد.

علل اختلالات روانی شامل موارد زیر است:

 تغییرات بیوشیمیایی در سطح سلول های عصبی {مثلاً در افسردگی میزان نوراپی نفرین کاهش می یابد}(۲۹)یا به دلیل ضایعات مغزی ناشی از عفونت،ضربه،نرسیدن خون،خونریزی،تومور،مصرف طولانی الکل،صرع درمان نشده و…،علل ارثی، فضای خانوادگی، تجارب دوران کودکی،فضای خانوادگی،عوامل اجتماعی،عوامل شناختی،عوامل تغذیه ای نظیر تأثیر کمبود ید در عقب ماندگی ذهنی و جسمی و اختلال در توانایی یادگیری،کشمکش ها و فشارهای مختلف از دیگر عوامل مؤثر بر اختلالات روحی روانی هستند که در ادامه در این خصوص بیشتر صحبت خواهد شد(۲۸)

نشانه های اولیه از اختلالات روانی:(۳۷)

اختلالات روانی علائمی دارند که افراد مبتلا و یا کسانی که به آنها نزدیک هستند متوجه می شوند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

     علائم فیزیکی (به عنوان مثال درد و اختلال خواب)

    علائم عاطفی (به عنوان مثال احساس غم، ترس و یا اضطراب)

    نشانه های شناختی (مانند اشکال در فکر کردن ، اختلال در حافظه)

    علائم رفتاری (به عنوان مثال  ناتوانی در انجام وظایف معمول روزانه، استفاده بیش از حد از موادمخدر یا داروهای روانگردان)

    علائم ادراکی (به عنوان مثال دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران احساس نمی کنند).

علائم اولیه از یک اختلال تا اختلال دیگر متفاوت است. افرادی که تجربه یک یا بیشتر از یک مورد علائم ذکر شده در بالا را دارند در صورتی که به شکل ناراحتی قابل توجهی است و یا با وظایف زندگی روز به روز تداخل دارد باید برای جستجوی کمک از پرسنل حرفه ای تشویق شوند. (۳۷)

نمونه هایی از اختلالات روانی شامل افسردگی، سوء مصرف مواد، اسکیزوفرنی، عقب ماندگی ذهنی، اوتیسم دوران کودکی، و زوال عقل است که می توانند در مردان و زنان در هر سنی و در همه نژادها و گروههای قومی رخ دهند. اگر چه علل بسیاری از اختلالات روانی به طور کامل درک نشده است اما می توان آنها را به ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی مانند حوادث استرس زا، یک پیش زمینه دشوار خانوادگی، بیماری های مغزی، ارث و یا ژن ها، و مشکلات پزشکی مربوط دانست. به هر حال در اغلب موارد، اختلالات روانی می تواند به راحتی تشخیص داده و به طور موثر درمان شود. (۳۷)

 از آنجایی که پرداختن به همهء اختلالات روانی در این وبلاگ امکانپذیر نمی باشد به برخی از آنها اشاره شده است

۱- افسردگی: افسردگی بیماری بسیار شایع عصر ماست. بر طبق آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت تخمین زده شده است که در سراسر جهان بیش از ۱۵۰میلیون نفر از افسردگی رنج می برند.و در تمامی جهان روندی فزاینده دارد. این در حالی است که حدود نیمی از مبتلایان به افسردگی یا از بیماری خود بی خبرند یا بیماری آنها چیزی دیگر تشخیص داده شده است.

افسردگی یک بیماری اختصاصی نیست بلکه در تمامی سنین و همه نژادها، هم در زنان و هم در مردان ظاهر می شود. افسردگی بیماری ساده ای نیست بلکه انواع گوناگون دارد به طوری که در بعضی افراد به صورت هایی ظاهر می شود که ما عموماً آنها را افسردگی نمی شناسیم.(۱۳).غم و خلق افسرده احساسی شایع و طبیعی است که برای هر کسی گاهی پیش می آید اما در طولانی مدت بد و آسیب رسان است.افسردگی به دلیل کاهش نوراپی نفرین در مغز اتفاق می افتد.(۲۹)معمولاً علائم افسردگی در سه حالت احساس، رفتار و جسم است.آشنایی با این علائم در شناسایی و سپس رفع آنها مؤثر است.

حفظ ید در نمک ید دار

کارشناس واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی نیشابور گفت: نمک نامی است عام که به «کلروسدیم» نسبت داده می‌شود و به ‌صورت بلورهای سفید مکعبی‌ شکل با دانه‌های بسیار ریز در طبیعت وجود دارد.

لیلا شورورزی در گفت و گو با خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه خراسان، افزود: نمک طعام محصولی است متبلور، شورمزه و بدون بو که از کلروسدیم تشکیل شده است.

وی ادامه داد: از آغاز تاریخ زندگی بشر کاربرد کلروسدیم به‌عنوان یک نوع چاشنی که به رژیم غذایی افزوده می‌شود، کاملا روشن است و خواص ضد میکروبی نمک و خاصیت نگهداری مواد غذایی و جلوگیری از فساد آنها روشی متداول در زندگی بشر بوده است.

کارشناس واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی نیشابور ادامه داد: امروزه با توجه به شیوع بالای بیماری قلبی و عروقی و پرفشاری خون، مصرف زیاد نمک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل خطر در بروز این بیماری شناخته شده است.

شورورزی خاطرنشان کرد: از هر 800 مورد مرگ و میر در کشور 300 مورد آن ناشی از بیماری قلبی و عروقی است و سرانه مصرف نمک بنا به توصیه سازمان‌های بین‌المللی باید به حداکثر 5 گرم در روز کاهش پیدا کند و این در حالی است که این میزان در کشور ما دو تا سه برابر حداکثر میزان مجاز برآورد شده است.

وی عنوان کرد: نمک در طبیعت به دو صورت جامد(معدن نمک) و محلول در آب دریا وجود دارد.

کارشناس واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی نیشابور ادامه داد: باید از نمک یددار استفاده کنیم زیرا یک عنصر طبیعی مورد نیاز برای بدن است که باید از طریق برنامه غذایی روزانه تامین شود.

شورورزی خاطرنشان کرد: بزرگی غده تیروئید، اختلال در رشد مغزی و جسمی، کم‌شنوایی، لالی، لوچی چشم، کاهش بهره هوشی کودکان، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی از عوارض کمبود ید است.

وی یادآور شد: قرار ندادن نمک یددار در معرض نور مستقیم خورشید و یا رطوبت، نگهداری نمک در ظروف بدون منفذ پلاستیکی، چوبی، سفالی، ظرف شیشه‌ای رنگی و دربسته از روش‌های نگداری نمک یددار است.

کارشناس واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی نیشابور ادامه داد: ذخیره کردن نمک به‌مدت طولانی سبب کاهش میزان ید آن می‌شود و حداکثر تا 6 ماه پس از خرید مصرف شود.

شورورزی گفت: با مصرف نمک یددار میزان ید مورد نیاز بدن به راحتی تامین می‌شود و کسانی که پزشک مصرف نمک را برای آنها ممنوع کرده است، نباید از نمک یددار تصفیه‌(تبلور مجدد) هم استفاده کنند.

وی اظهار کرد: بعضی از افراد به‌صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به پرفشاری خون در اثر مصرف نمک هستند و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه یا دیابت، کسانی که یکی یا هر دو والدین آنها مبتلا به پرفشاری خون هستند و افراد بالای50 سال با مصرف نمک نیز شانس بیشتری برای ابتلا به پرفشاری خون دارند.

این مقام مسوول دانشکده علوم پزشکی نیشابور گفت: وجود ناخالصی‌ها در نمک مانند شن، ماسه، خاک، گچ و مواد آلوده کننده و مواد محلول سختی مانند کلسیم و منیزیم، فلزات سنگین مثل سرب، جیوه، آرسنیک و کادمیوم، علاوه بر ایجاد عوارض نامطلوب، سبب کاهش شوری نمک شده و در نتیجه افزایش مصرف نمک را به‌دنبال دارد.

شورورزی ادامه داد: این ناخالصی‌ها می‌توانند عوارض نامطلوبی در دستگاه گوارشی، کبد، کلیه و ریه‌ها ایجاد کنند و حتی منجر به بروز مسمومیت شوند و اختلال در جذب ریزمغذی‌هایی مانند آهن و روی از مضرات دیگر ناخالصی‌های نمک‌های خوراکی است.

وی ادامه داد: رعایت نکات بالا در سلامت تغذیه‌ای مردم اثرات جدی و همیشگی داشته و با در نظر گرفتن شیوه‌های صحیح زندگی می‌توان موجب شادابی، سلامت و بهبود تغذیه جامعه شود.

دستگاه هورمونی

دستگاه هورمونی

غدد درون ریز بدن

 مجموعه‌ای از غده‌ها و سلول‌هایی هستند که هرکدام هورمونی ویژه را با هدف تنظیم کارکرد بدن به جریان خون تراوش می‌کنند. سامانه غدد درون‌ریز از مجموعه‌ای از غدد درون‌تراوا که مواد شیمیایی تحت عنوان هورمون تولید می‌کنند، تشکیل شده‌است.

غده هیپوفیز

.غدهٔ زیر‌مغزی یا هیپوفیز یک غدهٔ درونریز است. این غده در زیر مغز جای دارد.

کالبدشناسی 

زیر‌مغزی یا pituitary gland، غدهٔ کوچکی است در زیرِ مغز و توی حفره استخوان شب پره که ۰٫۵ تا ۱٫۵ گرم وزن دارد. از نظر جنینی دارای منشا دو گانهٔ عصبی و برون‌پوستی (اکتودرمی) است. این غده شامل دو قسمت است: پَی‌زیر‌مغزی، نوروهیپوفیز یا زیر‌مغزی عصبی که در ارتباط با بطن سوم مغزی است و زیر‌مغزی غده‌ای یا آدنوهیپوفیز .

عملکرد 

بخش قدامی غدهٔ زیر‌مغزی هورمون رشد، هورمون محرکهٔ سپردیس(تیرویید)، هورمون محرکه فولیکولی و هورمون لوتئینه کننده وپرولاکتین را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها در تنظیم کارکرد سایر اندام‌ها موثر اند.

از بخش پشتی زیر‌مغزی دو هورمون اکسی توسین و هورمون ضدادراری آزاد می‌شوند. اکسی توسین در زایمان موثر است.

اختلالات ترشح 

اختلالات این غده با توجه به گسترده بودن هورمون‌هایش موجب بیماری‌های مختلفی می‌شود، مثلا افزایش هورمون رشد در کودکی موجب ژیگانتیسم، در بزرگسالی موجب آکرومگالی، کمبود هورمون رشد در کودکی موجب کوتولگی (نانیسم)، افزایش ترشح پرولاکتین در زنان موجب ناباروی و آمنوره و در مردان موجب ژنیکوماستی و کمبود هورمون ضدادراری موجب دیابت بی‌مزه می‌شود.

.لوزالمعده یا پانکراس

 غده‌ای پهن و دراز است که در قسمت فوقانی شکم و پشت معده قرار گرفته‌است . لوزالمعده متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در قوسی از اثنی‌عشر(دوازدهه) قرار گرفته‌است . تنه لوزالمعده در پشت معده قرار دارد و دم آن تا نزدیک طحال امتداد دارد. وزن پانکراس حدود صد گرم است.

عملکرد پانکراس 

پانکراس هم یک غده درون ریز(غده‌ای که ترشحات آن با نام هورمون وارد جریان خون می‌شوند) و هم یک غده برون ریز(غده‌ای که ترشحات آن به خارج از بدن هدایت می‌شود) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح می‌کند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند .

بخش برون ریز 

مجرای پانکراس اغلب با اتصال به مجرای صفراوی، از طریق مجرای مشترک (CBD) صفرا و شیرهٔ پانکراس را به درون قسمت دومدوازدهه( قسمت ابتدایی روده باریک) تخلیه می‌کند.

آنزیمهای لوزالمعده مانند آمیلاز، فسفولیپاز، لیپاز، ریبونوکلئاز و پروتئاز ( مانند تریپسین ) به تجزیه شیمیایی غذا کمک می‌کنند^[۱].

پروتئازهای پانکراس، به صورت غیرفعال و داخل کیسه‌هایی میکروسکوپی (لیزوزوم) در سلولهای آسینار لوزالمعده ذخیره شده‌اند که پس از خوردن غذا با تحریک عصبی و شیمیایی به داخل دوازدهه می‌ریزند. سپس در آنجا به وسیله آنزیمهای آنتروکیناز که از سلولهای جدار روده آزاد می‌شوند در محیط قلیایی که به وسیله ترشحات مجاری پانکراس ایجاد می‌شود، تریپسینوژن به صورت فعال (تریپسین) درآمده سایر پروتئازها را فعال می‌کند. و آنها شروع به هضم مواد غذایی می‌کنند. البته آمیلاز و لیپاز از ابتدا فعال هستند.

اگر این آنزیم‌ها به جای دوازدهه، در داخل بافت پانکراس فعال شوند، شروع به از بین بردن و هضم بافت خود پانکراس کرده که به اصطلاحپانکراتیت یا « التهاب لوزالمعده» نامیده می‌شود

بخش درون ریز 

سلولهای جزیره‌ای که جزایر لانگرهانس نامیده می‌شود تولید و آزاد سازی هورمون‌های درون ریز را انجام می‌دهند. این سلولها فقط ۲٪ لوزالمعده را تشکیل می‌دهند. مهمترین هورمون لوزالمعده انسولین است ولی گلوکاگون، سوماتواستاتین و پلی پپتید پانکراسی نیز از این جزایر آزاد می‌شوند.

غده فوق کلیوی

غدد فوق کلیوی (Adrenal) روی کلیه‌ها قرار دارند و وزن هر غده حدود ۵ گرم است. هر غده از دو بخش قشر(Adrenal Cortex) و مغز (Adrenal Medulla) تشکیل شده است که هر بخش هورمون‌های جداگانه‌ای ترشح می کند .

.

بخش قشری غده آدرنال [ویرایش]

اهمیت قشر غده آدرنال از مغز یا مدولای آن بیشتر است، بطوریکه برداشتن این بخش موجب مرگ می‌شود در حالیکه تخریب و یا برداشتن بخش مدولا فقط اختلالاتی را ایجاد می نماید.قشر غده آدرنال هورمون هایی با عنوان کورتیکواستروئید را تولید می‌کند . قشر آدرنال به ترتیب از خارج به داخل از سه لایه تشکیل شده است که عبارتند از :

۱·بخش گلومرولا که نسبتا نازک بوده و ترشح مینرالوکورتیکوئیدها مانند آلدوسترون را بر عهده دارند که در متابولیسم الکترولیتها بویژهسدیم و پتاسیم نقش دارند.

۲· بخش فاسیکولا که ضخامت بیشتری دارد و ترشح گلوکوکورتیکوئیدها مانند کورتیزول و کورتیکوسترون را بر عهده دارد که بر متابولیسممواد قندی اثر گذاشته و قند خون را زیاد می کنند. همچنین بر متابولیسم پروتئین‌ها و چربی‌ها نیز نقش دارند.

۳· بخش رتیکولا که در مجاورت قسمت مرکزی غده آدرنال قرار دارد ترشح آندروژن‌ها را بر عهده دارد که فعالیت آنها شبیه هورمون‌های جنسی می باشد.

اثرات فیزیولوژیک هورمون‌های قشر آدرنال [ویرایش]

هورمون‌های قشر آدرنال دارای اثر مینرالوکورتیکوئیدی (آلدوسترون) و گلوکوکورتیکوئیدی (کورتیزول) و اثرات ضعیف آندروژنی هستند .

کورتیزول دارای اثر مینرالوکورتیکوئیدی مختصری نیز است ولی اثر آلدوسترون در احتباس سدیم ۵۰۰ برابر قوی تر از کورتیزول است. با توجه به میزان ترشح آلدوسترون (۱۵۰ میکروگرم) و کورتیزول (۲۰ تا ۲۵ میلی گرم) در شبانه روز مسلم است که اثرات گلوکوکورتیکوئیدی منحصر به کورتیزول است و این هورمون بعلت ترشح بسیار زیادتر از آلدوسترون، قسمتی از اثرات مینرالوکورتیکوئیدی در بدن را نیز انجام می دهد.

اثرات گلوکوکورتیکوئیدها [ویرایش]

به علت وجود گیرنده‌های کورتیزول در نقاط مختلف بدن این هورمون آثار فیزیولوژیک وسیعی را در همه جای بدن موجب می شود. مهمترین اثر کورتیزول افزایش مقاومت بدن در مواقع استرس است.اثرات عمده کورتیزول عبارتند از :

۱.اثر در سوخت و ساز مواد قندی : اثر اصلی کورتیزول هنگامیکه گلوکز مورد احتیاج نباشد، افزایش ذخیره گلیکوژن در کبد و به مقدار کمتر در عضلات و قلب است. ولی در شرایط بی غذایی موجب می‌شود که بافتهای مهم بدن گلوکز کافی دریافت کنند، اگر فردی از خوردن غذا خودداری کند پس از مدتی ذخیره گلوکز تمام می شود، در صورتیکه وجود گلوکز برای فعالیت مغز ضروری است. در چنین شرایطی کورتیزول از طرق مختلفی قند خون را افزایش می دهد.

۲.اثر بر سیستم عصبی : تغییرات میزان کورتیزول سبب تغییراتی در آستانه حس‌ها، حافظه، هوش و تمرکز مغزی می شود. این اثرات در کمبود کورتیزول بصورت افسردگی، خمودگی و ندرتا روان پریشی و نیز تغییراتی در حس‌های شنوایی، چشایی و بویایی می گردد. این تغییرات احتمالا از طریق کاهش جریان خون مغزی و اثر بر هدایت جریان‌های عصبی و تحریک پذیری سلول‌های عصبی ایجاد می شوند.

۳.اثرات ضد التهابی : کورتیزول از طریق کاهش نفوذپذیری مویرگ‌ها از نشت پلاسما بداخل بافتها جلوگیری کرده و سبب کاهش التهاب و التیام سریعتر زخم‌ها می گردد.

۴ .سایر اثرات : همچنین کورتیزول در متابولیسم مواد پروتئینی و چربیها، حفظ فشار خون طبیعی، مقاومت عضلات، افزایش اسید معده، تکامل رشد ریه در جنین، جذب آب و سدیم در کلیه‌ها و کاهش لنفوسیت‌های خون نقش موثری ایفا می نماید.

اثرات مینرالوکورتیکوئیدی [ویرایش]

اگر چه بعضی از استروئیدهای قشر آدرنال مانند کورتیکوسترون و کورتیزول دارای اثرات مینرالوکورتیکوئیدی هستند ولی مهمترین مینرالوکورتیکوئید در انسان آلدوسترون است که دارای اثرات زیر می باشد: ۱. کاهش دفع سدیم از ادرار ۲. افزایش دفع پتاسیم و یون هیدروزن در ادرار ۳. افزایش جذب آب در کلیه و جلوگیری از هدر رفتن آب بدن

اثرات آندروژنی [ویرایش]

در قشر غده آدرنال چند هورمون جنسی نر (آندروژن) و به مقدار کمتری هورمونهای جنسی ماده (استروژن و پروژسترون) ساخته می شوند. آندروژن‌های قشر آدرنال در جنس نر به رشد اندام‌های جنسی در دوران کودکی کمک می نمایند.آندروژن‌های قشر آدرنال اثرات خفیفی در زنان نه تنها قبل از بلوغ بلکه در سراسر زندگی دارند. قسمت زیادی از رشد موهای زیر بغل و زهار در زنان ناشی از عمل این هورمون هاست . در زنان اگر ترشح آندروژن‌های قشر آدرنال از حد طبیعی بیشتر شود، نشانه‌هایی از صفات ثانویه جنسی مردانه مانند بم شدن صدا، پرمویی (Hirsutism)، کاهش رشد پستان‌ها و بزرگ شدن کلیتوریس(Clitoris) ظاهر می گردد که به این اختلال سندرم آدرنوژنیتال گویند.

هیپوکورتیکوئیدی و هیپرکورتیکوئیدی [ویرایش]

کمبود هورمون‌های قشر غده آدرنال(هیپوکورتیکوئیدی) باعث بیماری آدیسون(Addison) و افزایش غیر طبیعی آنها موجب سندرم کوشینگمی شود.

تنظیم ترشح کورتیکواستروئیدها [ویرایش]

ترشح کورتیزول و کورتیکوسترون و آندروژن‌های غده آدرنال به وسیله هورمون آدرنوکورتیکوتروپین(ACTH) که محرک قشر آدرنال است و ازهیپوفیز قدامی ترشح می شود، تنظیم می گردد. ترشح ACTH نیز به نوبه خود توسط فاکتور آزادکننده کورتیکوتروپین(CRH) تنظیم می شود. درد و ناراحتی‌های عصبی و روانی با تاثیر بر هیپوتالاموس، ترشح CRH را افزایش می دهند که در نتیجه آن به افزایش ترشح کورتیکوستروئیدها منجر می شود.بالا رفتن میزان کورتیزول در خون با اثر مستقیم بر هیپوتالاموس و هیپوفیز باعث کاهش ترشح CRH و ACTH می گردد.بر عکس هنگام کاهش کورتیزول در خون ترشح هورمون‌های مذکور افزایش می یابد. ترشح هورمون‌های کورتیزول و CRH و ACTH در شبانه روز حالت نوسانی دارد، بطوریکه در ساعات اولیه صبح زیاد و در هنگام غروب کم است .

بخش مرکزی آدرنال [ویرایش]

یکی از هورمونهای مترشحه از این بخش آدرنالین نام دارد . ترشح آدرنالین نوعی حالت آماده باش در بدن ایجاد می‌کند و بدن را یاری می دهد که در مقابل پیشامدهای نابهنگام، آمادگی داشته باشد؛ مانند موارد جنگ و ستیز، فرار یا مسابقات ورزشی .در چنین حالتی، در اثر ترشح آدرنالین فعالیت قلب افزایش می یابد، فشار خون زیاد می‌شود و خون رسانی افزایش می یابد .آدرنالین به خصوص موجب باز شدن رگ‌های موجود در عضلات می شودو خون رسانی به این اعضاء را که موجب تحریک بدن می شوند، افزایش می دهد . از طرف دیگر، این ماده با تأثیر گذاشتن بر مغز، حالت آمادگی بیشتر و امکان تحریک پذیری به اعصاب می دهد . اثر آدرنالین بر کبد موجب بالا رفتن گلوکز خون می‌شود و به این وسیله، نیاز ماهیچه و اعصاب به انرژی بیشتر برطرف می گردد . ترشح آدرنالین هنگام خشم، ترس و اضطراب افزایش می یابد .در واقع بخش مرکزی غده فوق کلیوی را می‌توان جزئی از دستگاه عصبی سمپاتیک دانست، زیرا این اعصاب به سلولهای بخش مرکزی وارد شده اند و هر بار که تحریک دستگاه سمپاتیک رخ می‌دهد، این سلولها تحریک می‌شوند و هورمون آدرنالین آزاد می‌کنند .

درد عضله

درد عضله ماهیچه دوسر بازویی سمت راست.
آی‌سی‌دی-۱۰	M79.1
آی‌سی‌دی-۹	729.1
دادگان بیماری‌ها	22895
مدلاین پلاس	003178

درد عضله (به انگلیسی: Myalgia) یا درد ماهیچه، یکی از علائم بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات است. شایع‌ترین عامل آن کار کشیدن زیاد و یا کشیدگی گروهی از ماهیچه‌ها است و اگر دلیل آن فیزیکی نباشد، می‌تواند به دلیل عفونت ویروسی باشد.

عللویرایش

شایع‌ترین عامل درد عضله کار کشیدن زیاد، جراحتیا کشیدگی ماهیچه‌ای است. با این حال می‌تواند نشان‌دهنده بسیاری از بیماری‌های دیگر و یا واکنش بدن به واکسیناسیون باشد.

شایع‌ترین علل عبارتند از:

• جراحت
• کار کشیدن زیاد از ماهیچه‌ها
• کشیدگی شدید ماهیچه‌ها

درد عضله معمولاً معمولاً در موارد زیر اتفاق می‌افتد:

• فیبرومیالژیا
• عفونت‌هایی از قبیل:
  • آنفلوانزا
  • بیماری لایم
  • مالاریا
  • توکسوپلاسموز
  • تب دنگی
  • ورم ماهیچه
  • فلج اطفال
• اختلالات خود-ایمن شامل:
  • لوپوس منتشر

• • اسکلروز چندگانه

کشیدگی ماهیچه ها

کشیدگی عضلانی
آی‌سی‌دی-۱۰	M62.6, T14.3
آی‌سی‌دی-۹	848.9
سمپ	D013180

کشیدگی یا کشیدگی ماهیچه‌ای هر گونه آسیب در ساختار ماهیچه است که در چهار ناحیه می‌تواند ایجاد گردد:

• بطن ماهیچه
• تاندون ماهیچه
• محل اتصال تاندون-ماهیچه
• محل اتصال تاندون به استخوان

کشیدگی، بیشتر به علت نیروی کششی بیش از حد به بخش عضلانی-تاندونی ایجاد می‌گردد. گاهی انقباض شدید عضله‌ای که در برابر یک مقاومت بالا قرار می‌گیرد منجر به کشیدگی می‌گردد.

درجات کشیدگی ماهیچه‌ایویرایش

کشیدگی ماهیچه‌ای یا عضلانی، که به آن «استرین» هم می‌گویند، یک عامل مهم در ایجاد دردهای عضلانی است. بسیاری از دردهای ناحیه کمری به علت صدمات عضلانی و یا لیگامانی (اسپرین) به وجود می آید. استرین‌ها یا کشیدگی‌های ناتوان کننده عضلانی اکثراً در عضلات بزرگی همانند همسترینگ و چهارسر رانی(کوادری‌سپس) در اندام‌های تحتانی اتفاق می‌افتند^[۱].

شدت آسیب در کشیدگی‌های عضلانی سه درجه دارد که عبارتنداز:

• درجه ۱: میزان آسیب و درد کم بوده و تورم ماهیچه خفیف است.
• درجه ۲: آسیب متوسط بوده و بنابراین درد و تورم وجود دارد. خونریزی بافتی ایجاد می‌شود.
• درجه۳: پارگی بافتی که همراه با خونریزی است. فرد درد شدیدی را در لحظه آسیب حس می‌کند. تاندون ماهیچه دوسر بازویی و تاندون آشیل دو محل شایع پارگی هستند.

اصول درمانویرایش

مهمترین اصول درمان در کشیدگی عضلانی شامل:

۱-کاربرد اصل PRICE. اصل PRICE در کشیدگی همانند پیچ‌خوردگی به کار می‌رود. اصل PRICE با هدف کاهش درد، کم کردن ادم بافتی و ترمیم سریعتر بافت عضلانی-تاندونی کاربرد داشته که به ترتیب معرف موارد زیرند:

• محافظت از بافت آسیب دیده^[۲]
• استراحت^[۳]
• یخ‌گذاری^[۴]
• فشار^[۵]
• بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده^[۶]

استفاده از یخ و فشار^[۷] در مرحله اولیه و حاد آسیب، یک عامل مهم در کاهش خونریزی، التهاب و درد به هنگام کشیدگی عضلانی و یا موارد پیچ‌خوردگی است.

۲-درمان دارویی

۳-فیزیوتراپی برای کاهش درد، تورم، تقویت عضلات و پیشگیری از آسیب مجدد

۴-انجام جراحی به ویژه در ارتباط با پارگی‌های کامل

گرفتگی ماهیچه

گرفتگی عضلات چیست و درمان آن چگونه است؟

تا حالا پیش آمده است که ناگهان ماهیچه  های بدنتان بگیرد؟ این گرفتگی عضله (muscle cramp یا Muscle Spasms)  می تواند موقع ورزش و یا هنگام خواب رخ دهد. در این هنگام عضلات ساق پا و یا ران، ناگهان سفت، خشک و شدیدا دردناک می شود. در این هنگام شما دچار گرفتگی عضلانی (گرفتگی ماهیچه های بدن) شده اید. گرفتگی عضلات بسیار دردناک و ناراحت کننده است، پس بیایید با بررسی گرفتگی عضلانی و درمان آن به کاهش شدت آن بپردازیم.

گرفتگی عضلات چیست؟

گرفتگی عضلات زمانی رخ می دهد که بطورناگهانی یک و یا چند عضله شما دچار انقابض و کشیدگی می شود. اگر تاحالا بطور ناگهانی هنگام دویدن و یا در خواب دچار گرفتگی عضلات شده باشید، پس می دانید که چقدر دردناک و آزاردهنده است. هرچند عموما گرفتگی عضلات خطرناک نیست، اما درد آن آزاردهنده می باشد و می تواند بطورموقت استفاده از ماهیچه را غیرممکن نماید. بعلاوه گرفتگی عضلات پا و ساق پا، سایر ناهیچه ها همچون ماهیچه های کمر، دست ها، شکم و … نیز دچار گرفتگی می شوند. ورزش طولانی مدت و یا کارهای فیزیکی در هوای داغ، ممکن است باعث گرفتگی عضلات شود. بعضی داروها و بعضی از بیماری خاص می توانند باعث گرفتگی عضلانی شوند. عموما امکان درمان گرفتگی عضلات در خانه و با روش های خانگی ممکن می باشد.

دلایل گرفتگی عضلانی کدام اند؟

استفاده بیش از حد از ماهیچه ها، کم آبی بدن، کشیدگی ماهیچه ها و یا حتی زیاد قرار گرفتن در یک حالت برای مدت طولانی، می تواند باعث گرفتگی ماهیچه ها شود. بااینحال در خیلی از موارد علت گرفتگی عضلات معلوم نیست. هرچند اکثر انواع گرفتگی عضلانی بی خطر هستند، بعضی از این گرفتگی ها می تواند مربوط به مشکلاتی همچون:

• گردش خون ناکافی – تنگ شدن رگهای خونرسان به پاها می تواند باعث درد ماهیچه ها در ورزش شود. این گرفتگی ها عموما بعد از توقف ورزش متوقف می شوند.
• فشار بر اعصاب – فشار آمدن برروی اعصاب درون ستون فقرات نیز می تواند باعث درد و گرفتگی شود. راه رفتن منعطف (مانند موقعی که در حال حرکت دادن سبد فروشگاه هستید)، می تواند به بهبود درد و فاصله انداختن بین دفعات گرفتگی کمک نماید.
• کمبود موادمعدنی – پتاسیم، کلسیم و یا منیزیم کم در رژیم غذایی شما، می تواند باعث گرفتگی عضلات پا شود. داروهای دیروتیک هم که عموما برایفشار خون بالا تجویز می شوند، قادر به محروم کردن بدن از این مواد معدنی می باشند.

درمان گرفتگی عضلات

زمانیکه دچار گرفتگی عضلات شدید، می توانید چندین کار از قبیل ماساژ، نرمش، گذاشت کمپرس یخ برروی ماهیچه، گذاشتن کمپرس گرم برروی عضله و یا حمام با نمک سولفات منیزیم استفاده نمایید. سعی کنید مصرف آب را افزایش دهید و درصورتیکه زیاد در خواب دچار گرفتگی عضلانی می شوید، از پزشکتان بخواهید دارویی برای آرامش ماهیچه ها تجویز نماید. راههای زیر نیز می تواند کمک کننده باشد:

• کشش و ماساژ – ماهیچه گرفته را بکشید و آن را به آرامی مالش دهید تا به ریلکس کردن ماهیچه شما کمک نماید. در گرفتگی عضلات پا، وزن خود را برروی پای گرفته انداخته و به آرامی زانوی خود را خم نمایید. اگر قادر به ایستادن نیستید، برروی زمین یا روی یک صندلی نشسته و پای گرفته رادراز نمایید. سعی کنید نوک پایی که عضله آن گرفته است را گرفته و در حالیکه پا صاف است، به آرامی آن را بکشید. اینکار به بهبود گرفتگی و آزاد شدن عضله کمک می کند.
• استفاده از سرما و گرما – از حوله ای گرم و یا پارچه های گرم برروی ماهیچه خشک و گرفته استفاده نمایید. یک وان آب داغ و یا هدایت بخار به سمت پای گرفته به آرام شدن آن کمک نمایید. همچنین ماساژ ماهیچه گرفته با کمپرس یخ نیز می تواند به شما کمک کند.

درمان گرفتیگ عضلات با طب جایگزین و یا سنتی

در این نوع درمان پیشنهاد می شود که از مکمل های ویتامین ب کمپلکس برای کاهش گرفتگی عضلات استفاده نمایید. بااینحال تحقیقات بیشتری برای اثبات این موضوع لازم می باشد.

پیشگیری از گرفتگی عضلات

• اجتناب از کم آبی بدن – نوشیدن مقدار کافی مایعات در هر روز به پیشگیری از کم آبی بدن کمک می نماید. مقدار دقیق مورد نیاز شما بسته به فعالیتتان، غذایی که میخورید، جنسیت شما، سلامتی تان، سن شما، وضعیت آب و هوایی منطقه شما و داروهایی که مصرف می کنید، متفاوت می باشد. مایعات به ریلکس کردن و آرامش ماهیچه های شما کمک می نماید. در حین ورزش و فعالیت با نوشیدن آب، آب از دست رفته بدن را جبران نمایید.
• ماهیچه های خود را بکشید – نرمش بعد و قبل از هر فعالیتی که برروی ماهیچه ها تاثیر شدید می گذارد به پیشگیری از گرفتگی عضلات کمک می نماید. ورزش های آرام همچون استفاده از دوچرخه ثابت قبل از خواب نیز به پیشگری از گرفتگی عضلات پیش از خواب کمک می نماید.

دستگاه حرکتی

دستگاه حرکتی (به انگلیسی: Motor system) همانند دستگاه حسی، شامل یک شبکه پیچیده‌ای از ساختارها(Structures) و راهها(Pathways)در تمام سطوح سیستم عصبی(Nervous system)است^[۱].عمل حرکتی ناشی از ارتباط پویا و پیچیده میان عضلات و بخش‌های عصبی است. قسمت‌های مختلفی از مغز، راههای حرکتی فوق نخاعی و نورون‌های حرکتی نخاعی جزو دستگاه حرکتی محسوب می‌شوند.هرگونه ضایعه در هر کدام از این بخش‌ها باعث اختلال حرکتی می‌گردد، که شدت آن به ناحیه آسیب و میزان آن بستگی دارد. البته بخش‌های حسی دستگاه عصبی نیز در عمل حرکتی مشارکت می‌کنند، اگرچه جزو سیستم حرکتی محسوب نمی‌شوند.کنترل حرکتی نتیجه عمل هماهنگ و دوطرفه بخش‌های حسی و حرکتی دستگاه عصبی است.

اجزای سیستم حرکتیویرایش

مهمترین قسمت‌های عصبی دستگاه حرکتی عبارتنداز:

• قشر مغز (Cerebral cortex).سه ناحیه حرکتی در کورتکس روی کنترل حرکتی اثر می‌گذارند که عبارتنداز^[۲]:
  • ناحیه حرکتی اولیه ^[۳]
  • ناحیه پیش حرکتی ^[۴] یا ناحیه حرکتی ثانویه
  • ناحیه حرکتی تکمیلی ^[۵]
• راههای فوق نخاعی که شامل:
  • راه هرمی یا راه قشری نخاعی (Corticospinal tract)
  • راه قشری‌پیازی(بصل النخاعی) (Corticobulbar tract)
  • راه‌های خارج هرمی ^[۶]
• مخچه(Cerebellum) و راههای مربوطه
• عقده‌های قاعده‌ای (Basal ganglia) و راه‌های مربوطه
• نخاع یا طناب نخاعی (Spinal cord)
• نورون‌های حرکتی تحتانی

راه مشترک نهایی و دستگاه حرکتیویرایش

راه مشترک نهایی (به انگلیسی: Final common pathway) که توسطشرینگتون(Sherington)مطرح شد، قسمتی از دستگاه حرکتی یا سیستم عصبی-عضلانی است که در انقباض عضلانی و عمل حرکتی به عنوان مکانیسم موثر محیطی نقش دارد.

اجزای راه مشترک نهایی عبارتنداز:

• نورون حرکتی تحتانی آلفا که "آلفا موتور نورون" خوانده می‌شود. این نورون در ناحیه‌ای به نام تماس عصبی عضلانی(Neuromuscular junction)فیبرهای عضلانی را عصب دهی می‌کند. هر آلفا موتور نورون به تعدادی مشخص از فیبرهای عضلانی عصب رسانی می‌کند که این مجموعه، واحد حرکتی(Motor unit)نامیده می‌شود.
• واحد عضلانی.به مجموعه فیبرهای عضلانی که توسط نورون حرکتی آلفا، عصب دهی می‌شوند، یک واحد عضلانی گویند.
• نورون‌های واسطه‌ای در شاخ پیشین(Anterior horn)نخاع.

در عضلات بزرگ(نظیر تیبیالیس قدامی)، یک واحد حرکتی شامل 1000 فیبر عضلانی یا بیشتر است و در عضلات کوچکتر(همانند لومبریکالها)، واحد حرکتی دارای 10 فیبر عضلانی است^[۷].

وقتی جریان عصبی به نورون حرکتی آلفا(Alpha motor neuron) می‌رسد، این پیام در ناحیه تماس عصبی-عضلانی(Neuromuscular junction) به واحد عضلانی منتقل می‌شود و بدین ترتیب درصورت تحریک واحدهای حرکتی موثر، انقباض عضلات اسکلتی و درنتیجه حرکت ایجاد می‌شود.

حس لامسه

حس لامسه شامل حواسی چون درد، فشار، ارتعاش و دماست.

این حواس به وسیله دو نوع گیرنده واقع در زیر سطح پوست، تشخیص داده می شوند:

انتهاهای عصبی آزاد (بدون پوشش) و

انتهاهای عصبی پوشیده به صورت اجسام حسی

انواع مختلف انتهاهای عصبی یا اجسام حسی، حواس ویژه را می گیرند.

تعداد گیرنده ها در بدن فرق می کند: برای مثال، نوک انگشتان دست به شدت حساس هستند و گیرنده های زیادی دارند در حالی که ناحیه میانی پشت گیرنده های کمتری دارد.

 

گیرنده های لامسه

لمس به وسیله گیرنده های مختلفی در سطوح مختلف پوست انجـام مـی شـود.

گیرنده های عصبی آزاد در نزدیک سطح پوست، به لمس، درد، فشــار و دمــا پـاسـخ مــی دهند. که اجسام مرکل و مایسنر، لمس ظریف و اجسام پاچینی، فشار عمقی و ارتعاش را تشخیص می دهند.

پوست مطابق شکل های بالا از دو بخش تشکیل شده است :

الف- بخش بیرونی که سلول های مرده  تشکیل می شود که مرتبا از پوست جدا می شوند. هر 30 روز یک بار پوست، کاملأ عوض می شود.

ب- در بخش درونی یا لایه اصلی پوست  رگ ها، اعصاب و غده های تولید کننده عرق و چربی قرار دارند. 

 

این چربی از طریق مجاری به سمت بالا می آید. پوست را نرم می کند و رشد میکروب های روی پوست  را کُند می سازد.

زبان

دستگاه چشایی

دستگاه چشایی یک دستگاه حسیبرای حس مزه می‌باشد.^[۱]

زبان، مهم ترین عضو در چشایی

چشایی یکی از حواس پنجگانه است.^[۲] (چهار حس دیگر عبارتند از:بویایی، لامسه، بینایی،شنوایی) چشایی درک مولکولهای خاصی در مواد است. در موجودات زنده به مولکول‌های خاصی حساسیت وجود دارد مثلاً ترش بودن یک ماده یعنی وجود حالت اسیدی در آن.

تصورات اشتباهویرایش

یک تصویر تادرست از زبان که قسمت‌های حس کنندهٔ (۱) تلخی، (۲) ترشی، (۳) شوری و (۴) شیرینی را نشان می‌دهد. در حقیقت همهٔ مزه‌ها توسط همهٔ قسمت‌های زبان قابل احساس هستند.

بر خلاف تصور عامه مردم، همهٔ مزه‌ها توسط همهٔ قسمت‌های زبان قابل احساس هستند. هرچند بسته به شخص هر قسمت کمی از قسمت‌های دیگر بیشتر یک مزهٔ خاص را حس می‌کند.^[۳] همچنین، پنج مزه اصلی وجود دارد که علاوه بر شوری و ترشی و شیرینی و تلخی شامل مزه گوشتی می‌شود.^{[۴][۵][۶][۷]}

نگارخانهویرایش

• محل قرار گیری سنسورهای تشخیص مزه‌های مختلف بر روی زبان
• 

  شیرین

• 

  ترش

• 

  شور

• 

  تلخ

بینی

بینی سگ از حساس‌ترین بینی‌ها به حساب می‌آید.

تصویر شماتیک از بینی انسان.

از دیدگاه کالبدشناسی به برآمدگی‌ای در بدنمهره‌داران که جای قرار گرفتن منخرها است بینی یادماغ گفته می‌شود. عملکرد سوراخ بینی انجام دم و بازدم است.

مردان نسبت به زنان دارای بینی بزرگ تری هستند و این امر ناشی از تفاوت جنسیتی آنها در نیاز به انرژی است چراکه مردان نیاز به انرژی بیشتر و در نتیجه اکسیژن بیشتری دارند.^[۱]

استخوانهای بینیویرایش

در انسان استخوان خیش (Vomer) بخش پشتی (خلفی) زیرین، تیغه بینی را ایجاد می‌کند. استخوان ومر یکی از استخوان‌های فرد جمجمه است. خیشدر خط میان‌پیکانی ^{midsagittal line} قرار گرفته و با استخوان‌های پروانه‌ای ^sphenoid، پرویزنی ^ethmoid،کامی ^palatine چپ و راست، و بَرواره‌ای ^maxillaryچپ و راست مفصل می‌شود. بخش قدامی تیغه بینی غضروفی است.

بخش خارجی بینی ناحیه برآمده و سطحی است که در وسط صورت قرار دارد و شامل دو بخش است بخش استخوانی ، شامل استخوانهای بینی و زایده پیشانی فک بالا و بخش غضروفی که شامل تعدادی غضروف بهم چسبیده است.

شاخکهای بینیویرایش

در هر فرد به طور طبیعی، در هر طرف بینی سه بر آمدگی استخوانی در داخل بینی (دیواره طرفی) وجود دارد که در فارسی شاخک و در اصطلاح پزشکی توربینت یا کونکای بینی (TURBINATES OR CONCHAE) نامیده میشوند.هر شاخک استخوان نازک و پهنی است که روی آن را نسج نرم و مخاط می‌پوشاند و به ترتیب شاخکهای فوقانی ، میانی و تحتانی نامیده میشوند.

گوش

رونگاره و شمای دستگاه شنوایی انسان.
۱. گوش بیرونی
۲. لاله گوش
۳. مجرای گوش
۴. پرده صماخ
۵. گوش میانی
۶. استخوان‌های گوش میانی
۷. استخوان چکشی
۸. استخوان سندانی
۹. استخوان رکابی
۱۰. حفره صماخی پرده گوش
۱۱. استخوان گیجگاهی
۱۲. شیپور استاش
۱۳. گوش درونی
۱۴. پیچ‌راه
۱۵. مجرای نیمه‌حلقوی
۱۶. دالان (دهلیز) گوش
۱۷. پنجره یا منفذ دالانی
۱۸. پنجره یا منفذ گرد
۱۹. حلزون گوش
۲۰. عصب دالانی یا دهلیزی
۲۱. عصب شنوایی
۲۲. مجرای درونی شنوایی
۲۳. عصب دهلیزی حلزونی

گوش اندام حسی است که صدا را دریافت می‌کند. گوش انسان از سه قسمت خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده‌است. اختلاف زمان جزئی که در رسیدن صدا به دو گوش وجود دارد ، به تشخیص جهت صدا کمک می کند .امواج حرکتی صوت در گوش به امواج الکتریکی تبدیل و به مغز فرستاده می‌شوند. گوش انسان قادر است بین ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز را درک کند. به این محدوده محدوده شنوایی انسانمی‌گویند.

گوش از سه بخش مختلف تشکیل شده است: گوش خارجی، میانی و درونی.

گوش خارجی، گرفتن امواجویرایش

گوش بیرونی یا خارجی را که دیگران آن را می‌بینند لاله گوش می‌گویند. مهمترین کار گوش بیرونی گرفتن صداها است. وقتیکه صدا ایجاد می‌شود، امواج صوتی تولید و در هوا منتشر می‌شوند؛ بعد از اینکه امواج وارد گوش بیرونی شدند از طریق سوراخ گوش وارد گوش می‌شوند و راهی گوش میانی می‌گردند. یکی از وظایف گوش بیرونی حفظ گوش از طریق جرم گوش می‌باشد؛ این جرم مخصوص، گوش را از پوست اطراف سوراخ گوش در مقابل عفونتها محافظت می‌کند. گوشها ماده‌ای شبیه موم ترشح می‌کنند تا از داخل گوش محافظت نمایند. اگر ترشح موم خیلی زیاد باشد، سفت می‌شود و ممکن است گوش را به درد بیاورد واگر خودتان بخواهید موم سفت شده را از گوش خارج کنید به گوشتان آسیب خواهد رساند. مجرای گوش خارجی، لوله ایست به طول ۲ یا ۳ سانتیمتر که در حدود یک سانتیمتر مکعب حجم داردو به پردهٔ صماخ ختم می‌شود. ارتعاشات صوتی تا قسمت انتهایی این لوله به وسیلهٔ هوا منتقل می‌شود و پس از آن به وسیلهٔ محیط‌های جامد یا مایع به گوش میانی انتقال می‌یابد. بعضی وقت‌ها انسان به چشم نیاز دارد

.

گوش میانی: ارتعاشات مفیدویرایش

مهمترین کار گوش میانی گرفتن امواج صوتی است که گوش خارجی می‌گیرد و آنها را به لرزش تبدیل می‌کند و به گوش درونی می‌فرستد و این عمل را با استفاده از پرده گوش که گوش بیرونی را از گوش میانی جدا می‌کند انجام می‌دهد. سه استخوان ریز و ظریف موجود در گوش را استخوانچه می‌نامند. پرده گوش قسمتی از پوست نازکی است که مثل طبل محکم گسترده شده است و به اولین استخوانچه چسبیده است این استخوان کوچک استخوان چکشی (مالئوس) نامیده می‌شود. استخوان چکشی به استخوان کوچک دیگری چسبیده است که به آناستخوان سندانی گفته می‌شود؛ استخوان سندانی به کوچکترین استخوان در بدن متصل است که به آنرکابی می‌گویند.

بخش‌های گوش: ۱-جمجمه ۲-مجرای گوش ۳-لاله ۴-پرده ۵-دریچهٔ بیضی ۶-استخوان چکشی ۷-استخوان سندانی ۸-استخوان رکابی۹-دالان ۱۰-حلزون ۱۱- عصب شنوایی ۱۲-لوله استاش.

استخوان چکشی به پرده صماخ و استخوان رکابیبه دریچهٔ بیضی ختم می‌شود که سطح آن ۱۴ مرتبه از پردهٔ صماخ کوچکتر است و در نتیجه فشار برآن ۱۴ مرتبه بیشتر می‌باشد.

گوش داخلی: شروع تحریکات عصبیویرایش

بعد از اینکه امواج صوتی در گوش میانی به ارتعاش تبدیل شده ارتعاشات وارد گوش میانی می‌شوند. ارتعاشات داخل حلزون شنوایی می‌روند، حلزون شنوایی یک لوله کوچک و حلقه‌ای در گوش داخلی و جزء لابیرنت غشایی است؛ حلزون شنوایی پر از مایع است و روی آن را هزاران تار از موهای باریکی پوشانده است. وقتی ارتعاشات صوتی به مایع داخل حلزون شنوایی برخورد می‌کنند، مایع داخل حلزون شروع به لرزیدن می‌کند. انواع مختلف صداها نمونه‌های مختلفی از ارتعاشات می‌سازد؛ ارتعاش باعث حرکت موهای ریز سلولهای شنوایی می‌شود و هر چه ارتعاش بیشتر باشد موهای سلول حلزون بیشتر حرکت خواهد کرد.

چشم

قسمت‌های مختلف کرهٔ چشم انسان: ۱. زجاجیه ۲. حاشیه دندانه‌دار ۳. ماهیچه مژکی ۴. گردالک‌های مژگانی ۵. مجرای اِشلِم ۶. مردمک۷. اتاق جلویی ۸. قرنیه ۹. عنبیه ۱۰. عدسی بیرونی ۱۱. عدسی درونی ۱۲. زوائد مژگانی ۱۳. ملتحمه ۱۴. ماهیچه مایل زیرین ۱۵. ماهیچه راست زیرین ۱۶. ماهیچه راست میانی ۱۷. رگ‌های شبکیه ۱۸. صفحه بینایی ۱۹. سخت‌شامه ۲۰. سرخرگ مرکزی شبکیه ۲۱. سیاهرگ مرکزی شبکیه ۲۲. عصب بینایی ۲۳. سیاهرگ حلقوی ۲۴. غلاف پیازی ۲۵. لکه زرد ۲۶. گودی مرکزی ۲۷. صلبیه ۲۸. مشیمیه۲۹. ماهیچه راست بالایی ۳۰. شبکیه

ساختمان چشم انسان شبیه یک کره است. در قسمت جلوی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیهوجود دارد. نور از محیط خارج وارد قرنیه شده و پس از عبور از مردمک به عدسی می‌رسد. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می‌کند تا تصویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد شود. چشم انسان قادر به تشخیص ۹۰۰ میلیون رنگ می‌باشد.^[۱]

چشم از دو بخش بوجود آمده‌است:۱-اجزای فرعی چشم ۲-کرهٔ چشم. اجزای فرعی چشم عبارت است از: حَدَقه، پــِلک، مُژه، اَبرو، ماهیچه‌های گرداننده کرهٔ چشم.

اجزای فرعی چشمویرایش

حدقه یا چشمخانه: استخوان‌های متعددی هستند که به‌یکدیگر پیوسته‌اند و یک صندوقچهٔ محکم مخروطی‌شکل را به‌وجود آورده‌اند تا کرهٔ چشم در میان آن محفوظ باشد. استخوان‌های چشمخانه در قسمت بالا استخوان پیشانی و در پائین استخوان گونه و از طرف خارج استخوان گیجگاهی و از طرف داخل استخوان بینی هستند. فضای داخلی این صندوقچه استخوانی از یک مادهٔ چرب که تا حدی سیال هم هست پر می‌باشد.

حدقه بوسیله پرده‌ای به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش جلو، جایگاه کره چشم و در بخش عقب؛ اعصاب بینایی که عهده‌دار رساندن تصویرها بمغز هستند؛ و اعصاب حسی و حرکتی و ماهیچه‌های گرداننده چشم و رگ‌هایی که خون را به حدقه و ماهیچه‌های مزبور می‌رساند، قرار دارند.

پلک: جلو چشم دو پرده ظریف و محکم آویخته شده که صفحه لطیف چشم را از گرما و سرما و غیره محافظت می‌کنند؛ و در موقع خواب و خطر کاملاً باهم جفت می‌گردند، تا در پناه خود چشم را از هرگونه آسیب احتمالی محفوظ دارند، به علاوه در تعدیل نور نقش مهمی به عهده دارند.

(a) عصب بینایی و مویرگ‌های خونی (b) نقطهٔ کور (c) صلبیه (d) مشیمیه (e) شبکیه (h) عنبیه (i) مردمک (j) قرنیه (k) زلالیه (l) ماهیچه‌های مژکی (m) عدسی (o) زجاجیه (p) لکهٔ زرد.

در مواقع معمولی در هر دقیقه چند مرتبه؛ به‌طور منظم پلک‌ها به‌هم می‌خورند، و در نتیجه مایع ویژهاشک را که از غده‌هایی که در قسمت فوقانی چشم قرار دارد تراوش کرده و بر روی صفحه چشم پهن می‌کنند تا آنرا شستشو داده و همیشه تازه و مرطوب نگاه دارد و در نتیجه فعالیت آنرا آسان گردانند.

تراوش اشک از دو نظر برای چشم لازم و سودمند است: یکی از این جهت که سطح چشم را شستشو داده و مانع می‌شود از اینکه ذراتی که همراه هوا وارد چشم می‌گردد، صفحه چشم را کدر و ناصاف کند، و دیگر اینکه چون این مایع مخصوص (اشک) دارای خاصیت ضدعفونی است برای نگه‌داشتن طبقات کره چشم اهمیت شایانی دارد.

اشک چشم پس از اینکه چشم را شستشو داده و ضدعفونی کرد به سوی گوشهٔ داخلی چشم سرازیر می‌شود و از آنجا به‌وسیلهٔ لوله اشکی به‌درون کیسه مخصوصی که کیسهٔ اشکی نامیده می‌شود می‌ریزد و در آنجا نیز توقف نمی‌کند و ضمناً بی‌مصرف هم نمی‌ماند، بلکه تدریجاً به فضای تحتانی بینی می‌ریزد، تا در اثر تبخیر، هوای تنفسی را که از بینی به سوی شش رهسپار است مرطوب سازد.

مژه‌ها: در لبه بیرون پلک‌ها، موهای منظمی صف کشیده‌اند که از ورود گرد و غبار مانع می‌شوند و در برابر نورهای شدید نیز مقاومت کرده از شدت آن می‌کاهند و در کنارهٔ پلک‌ها غده‌هایی وجود دارد که از آنها مادهٔ چرب مخصوصی ترشح کرده لبه پلک‌ها و مژه‌ها را چرب و مرطوب نگاه می‌دارد، تا از جریان اشک چشم به رخسار در حالت عادی، جلوگیری شود، و ضمناً اصطکاک مداوم پلک‌ها به‌یکدیگر موجب ناراحتی انسان نگردد.

ماهیچه‌های گرداننده چشم: برای اینکه عکس‌برداری چشم از اشیاء به‌سرعت و سهولت انجام بگیرد و کرهٔ چشم با حرکت‌های متعدد خود این وظیفهٔ حیاتی را انجام دهد؛ شش ماهیچه پیرامون آن را فراگرفته است تا حرکت آنرا در جهات گوناگون یعنی بالا و پائین و چپ و راست و به سوی درون و بیرون ممکن کنند.

ابرو: در بالای هریک از پلک‌های فوقانی انبوهی از موهای منظم صف کشیده‌اند که افزون بر جنبهٔ زیبایی از ریزش عرق به‌درون چشم جلوگیری می‌کنند؛ و در تعدیل نور به‌ویژه نورهایی که از طرف بالا می‌تابد تأثیر بسزایی دارند.

اندام های حسی

انسان ها دارای پنج اندام حسی به نام چشم، گوش، بینی، زبان و پوست هستند. تمام اندام های حسی به جز پوست که در سطح بدن قرارگرفته، در سر قرار گرفته اند.

دیدن:

بیشتر اطلاعاتی که ما از دنیای اطراف خود به دست می آوریم از راه بینایی است. در داخل پرده درونی چشم ( ساختمان بینایی ما) سلول های عصبی ویژه ای وجود دارد که در مقابل نور حساس هستند پیامی که این سلول ها به مخ می فرستد باعث می شود که نور، رنگ و شکل اشیاء را تشخیص بدهیم.

شنیدن:

گوش نیز ارتباط ما را با دنیای اطراف برقرار می کند. داشتن گوش های سالم برای یادگیری بهتر و ایمنی لازم است.

بوییدن و چشیدن:

زبان و بینی دو اندامی هستند که از نظر احساس، بو و مزه شبیه هم عمل می کنند. در هر دو اندام رشته های عصبی وجود دارد که نسبت به مولکول های مواد بو دار و مزه دار، حساس است. البته برای اینکه بوی چیزی حس شود مولکول های آن باید همراه هوا به بالای بینی برسند. برای حس کردن یک مزه خوراکی، لازم است مولکول های آن در آب دهان حل شوند. به همین علت، مزه غذایی که با قاشق وارد دهان می شود را احساس می کنیم اما خود قاشق مزه ندارد.

لمس کردن:

پوست بدن، کارهای متفاوتی انجام می دهد، یکی از این کارها، حس کردن گرمی، سردی، زبری، نرمی، فشار و درد است. پوست رشته های عصبی فراوان دارد که هر کدام از آنها کار ویژه ای انجام می دهند. پوست عضو مهمی است که چند کار مهم دیگر را هم انجام می دهد. 

سلول های عصبی

اعصاب از سلولهای ویژه‌ای به نام نورون تشکیل شده‌اند. نورون واحد ساختمانی و عملکردی دستگاه عصبی است. بافت عصبی همچنین دارای سلول‌های پشتیبان به نام گلیال و یا نوروگلی است.

ساختار نورون.

نورون‌ها، اصلی‌ترین یاخته‌های عصبی هستند. این یاخته‌ها وظیفه ترارسانی داده‌های عصبی را بردوش دارند. آنها این کار را از راه هدایت تکانه‌های الکتریکی انجام می‌دهند. نورونها از راه زائده‌هایی بنام دارینه داده‌ها را دریافت کرده و از راه زائده‌های دیگری بنام آسه (آکسون) داده‌ها را به یاخته سپسین ترارسانی می‌کنند. جسم یاخته‌ای نورون‌ها،پریکاریون نام دارد. این یاخته‌ها تقسیم نمی‌شوند.

نوروگلی‌ها یا یاخته‌های گلیال، یاخته‌های پشتیبان دستگاه عصبی هستند که وظیفه حمایت ازیاخته‌های عصبی را بر عهده دارند. یاخته‌های گلیال سیستم عصبی مرکزی را به هم پیوند داده و به طریق فیزیکی و شیمیایی از آن محافظت می‌کنند. علاوه بر این مواد شیمیایی و غذایی مورد نیازیاخته‌های عصبی را فراهم می‌آورند.

نورون

سیناپس

آستروسیت

الیگودندروسیت

اگرچه یاخته‌های گلیال کوچکتر از یاخته‌های عصبیهستند ولی از نظر تعداد ۱۰ تا ۵۰ برابر یاخته‌های عصبی هستند به طوری که نیمی از حجم مغز ونخاع را شامل می‌شوند. این یاخته‌ها به چهار دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند:

• آستروسیتها
• الیگودندروسیتها
• یاخته‌های میکروگلیال
• یاخته‌های اپندیم

سلول‌های شوان و اولیگودندروسیتها وظیفه ساختمیلین را در بافت عصبی انسان بر عهده دارند.

سیستم عصبی

سیستم عصبی به دو بخش اصلی قابل تقسیم است:

1. سیستم عصبی مرکزی (CNS)که شامل مغز و نخاع است. مغز در محفظه درونی جمجمه نگهداری می‌شود و از مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل می‌گردد.
2. سیستم عصبی محیطی (PNS)که شامل اعصاب محیطی و گانگلیون هاست. دستگاه عصبی پیرامونی به دو بخش سامانه عصبی خودگردان (خودمختار) و سامانه عصبی سوماتیک (ارادی) تقسیم می‌شود. دستگاه عصبی پیرامونی دربرگیرنده ۱۲ جفت عصب مغزی و ۳۱ جفت عصب نخاعی و گره‌های عصبی متعدد است.

بافت عصبی

نمونه‌ای از بافت عصبی .

سلول‌های بافت عصبی.

بافت عصبی یکی از اصلیترین بافتها در میانمهره‌داران می‌باشد. بافت عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی (مغز، نخاع) و دستگاه عصبی محیطی (اعصاب بدن) می‌باشد. بافت عصبی از اکتودرم در دوران جنینی منشا می‌گیرد. مهم ترین خاصیت بافت عصبی تحریک پذیری، هدایت و انتقال جریان عصبی می‌باشد.

دستگاه تصفیه آب

 دستگاه تصفیه آب خانگی 

دستگاه تصفیه آب خانگی معمولا در محل مصرف آب شرب مانند آشپزخانه ، آبدارخانه ، آبخوری و ورودی انواع آبسردکن ها و یخچال ها نصب شده و توسط شیری مجزا مورد استفاده قرار می گیرد. دستگاه تصفیه آب خانگی واترپرو دارای انواع مختلفی از لحاظ سیستم تصفیه می باشند که هر کدام از آنها دقتی متفاوت دارند. بدین ترتیب هر مصرف کننده می تواند با توجه به کیفیت آب در دسترس، مدل دستگاه تصفیه آب خانگی خود را انتخاب نماید.تفاوت عمده مدل های دستگاه تصفیه آب خانگی در سیستم تصفیه ، دقت ، تعداد و نوع فیلترها ، محل نصب و امکانات دستگاه می باشد.

دستگاه تقطیر

تصویری از یک نمومه آزمایشگاهی دستگاه تقطیر:۱: گرمکن ۲: بالن تقطیر ۳: برج تقطیر ۴:دماسنج(برای تعیین دمای جوش) ۵: مبرد ۶:ورودی آب سرد ۷: خروجی آب سرد ۸: بالنجمع‌آوری محصول ۹: ورودی گاز یا خلاء ۱۰:جمع‌آوری کننده بخارات ۱۱: تنظیم کننده حرارت۱۲: تنظیم کننده سرعت همزن ۱۳: صفحه گرمکن۱۴: حمام روغن یا شن ۱۵: همزن ۱۶: حمام آب سرد.^[۱]

تَقطیر(به انگلیسی: Distillation) یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین روش‌های جداسازی است و اساس آن بر توزیع اجزاء بین دو فاز بنیان گذاشته شده‌است. در واقع تقطیر یکی از متداول‌ترین راه‌های جداسازی مواد از یکدیگر به علت تفاوت نقطه جوش می‌باشد.

تقطیر یک فرایند فیزیکی برای جداسازی اجسام بادمای جوش متفاوت است. برای پی بردن به این که فرایند تقطیر چگونه انجام می‌گیرد باید به رفتار محلول‌ها هنگام جوشیدن و متراکم شدن توجه کرد. محلول‌هایی با نسبت‌های متفاوت از دو ماده را می‌گذاریم تا در دمای جوش با بخار خود به تعادل درآیند. سپس ترکیب فاز مایع و فاز بخار را اندازه می‌گیریم و نمودار تغییر درصد مولی هریک از فاز مایع و فاز بخار را در دماهای مختلف رسم می‌کنیم.مختصات y هر نقطه بر روی منحنی نمایانگر دمای جوش محلولی است که ترکیب درصدآن با مختصات x دراین نقطه داده می‌شود. در آزمایشگاه برای جداسازی مایعات فرار، اغلب از دستگاه تقطیر جزء به جزء استفاده می‌شود. یک ستون تقطیر یا جداسازی شامل یک استوانه عمودی حاوی دسته‌ای از بشقابک‌ها، یا حلقه‌های فولادی زنگ‌نزن، گلوله‌های شیشه‌ای و یا تکه‌های سرامیک می‌باشد. که این مواد دارای سطح ویژه گسترده‌ای بوده و تماس خوبی را بین مایع - بخار در طول واحد تقطیر ممکن می‌سازند. در بالای ستون یک مبرد و در پایین آن یک واحد تبخیر کننده به نام بازجوشان reboiler قراردارد. بالای ستون چون از منبع گرمایش دورتر است سردتر از پایین ستون می‌باشد و ترکیب درصد مایع و بخار در حال تعادل در بالای ستون با ترکیب درصد مایع و بخار در حال تعادل در پایین ستون می‌باشد. بنابراین در بالای ستون درصد ماده‌ای که دمای جوش کمتری دارد بیشتراست. در صنعت برای تقطیر در مقیاس تجارتی و جداسازی مخلوط چند ماده از برج تقطیر جزء به جزء مانند آن چه که دراینجا ملاحظه می‌نمایید استفاده می‌شود. در هر طبقه از برج از بشقابی حبابی مانند () به کار رفته‌است. با اجرای مراحل گوناگون تقطیر نفت خام به فراورده‌های سودمندی تفکیک می‌شود. و بر مبنای دمای جوش خود از ترازهای مختلف برج خارج می‌شود.

دستگاه دیالیز

دیالیز(تراکافت) (به انگلیسی: dialysis) فرایندی است که در آن ترکیب مواد حل شونده در یک محلول با در معرض قرار گرفتن با محلول دیگر که از طریق غشای نیمه تراوا از هم جدا شده‌اند، تغییر می‌کند. مولکولهای آب و مواد با وزن مولکولی کم می‌توانند از منافذ غشا عبور کرده ولی مواد با وزن مولکولی زیاد مانند پروتئینها نمی‌توانند عبور کنند. دیالیز در تصفیه خون بیماران دچار نارسایی کلیه استفاده می‌شود.

مغز انسان

مغز یک شامپانزه

مَغْز یکی از حسّاس‌ترین و پیچیده‌ترین اعضای بدن در همه مهره داران و بیشتر بی‌مهرگان است که در برخی گونه‌ها ۲ درصد از وزن بدن جان‌دار را تشکیل می‌دهد. در انسان تا بیش از ۳۰ درصد کالری(انرژی) روزانه را مصرف می‌کند و بیشتر انرژی خود را از کربوهیدرات‌ها (گلوکز خون) جذب می‌کند و این سوخت را سریع می‌سوزاند حتّی زمانیکه شخص در خواب است، مغز بیشتر از هر عضوی از بدن اکسیژن مصرف می‌کند. به نارسایی مغزی اسکم مغزی می‌گویند.^[۱

مغز شامل نیمکره های مخ ،مخچه و ساقه مغز است. بیشتر حجم مغز را نیمکره های مخ تشکیل می دهند. نیمکره های مخ باعث میشوند تا انسان بتواند فکر کند و حرف بزند و مسائل را حل کنند.
نیمکره چپ فعالیت های نیمه راست بدن و نیمکره راست فعالیت های نیمه چپ بدن را کنترل میکند. اما آنها همکاری هم دارند مثلا در موقع نگاه کردن.
مخچه هم مرکز تعادل بدن است و با ورزش های مانند ژیمناستیک و بند بازی تقویت میشود.
بخش دیگر مغز ساقه مغز است که واصل مخ و مخچه به نخاع است. ساقه مغز شامل سه بخش است: مغز میانی و پل مغزی و بصل النخاع. بصل النخاع در بالای نخاع است و مرکز فعالیت های غیر ارادی بدن است و برای همین مشهور بهگره حیاتاست.

مغز در همهٔ مهره‌داران و بیشتر بی‌مهرگان مرکزدستگاه عصبی است. تنها شماری از بی مهرگان مانند اسفنج دریایی، عروس دریایی، آب‌دزدک دریایی بالغ و ستاره دریایی مغز ندارند، هرچند دارای بافت عصبی پراکنده‌ای هستند. مغز در سر و معمولاً نزدیک اندام‌های حسی نخستین مانند بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی قرار دارد. مغز مهره داران پیچیده‌ترین اندام بدنشان است.

از دید فیزیولوژی و تکاملی زیستی، کار مغز کنترل متمرکز بر روی سایر اندام‌های بدن است. مغز با تولید الگوهای فعالیت ماهیچه‌ها یا با هدایت مواد شیمیایی تراوشی که هورمون نام دارند، بدن را کنترل می‌کند. این کنترل متمرکز سبب پاسخ سریع و هماهنگ به تغییرات محیط می‌شود. برخی انواع پایه‌ای از پاسخ مانند بازتاب یا رفلکس عصبیمی‌تواند توسط طناب نخاعی یا گره‌ها ایجاد شود، اما کنترل پیچیده و هدفمند بر رفتارها بر پایهٔ حس‌های ورودی پیچیده نیازمند توانایی یکپارچه‌سازی اطلاعات یک مغز متمرکز است.

بتازگی محققان دانشگاه نورت وسترن در آمریکا درحین مطالعه اثرات یک داروی ضد افسردگی بر روی موش ها به این نتیجه رسیدند که عملکرد مغزهای دو جنس نر و ماده در سطح مولکولی متفاوت است. دراین مطالعه یک تفاوت شیمیایی در میان مغزهای نر و ماده کشف شد و محققان دریافتند که این اختلاف در سطح مولکولی و در تعامل میان مولکول های ERalpha and mGluR1 است.^[۲]

از نظر فلسفی نیز آن‌چه که مغز را متمایز از بقیه اندام‌ها می‌کند، ایجاد ارتباط فیزیکی بین بدن و ذهناست. امروزه دانسته‌های دقیقی در مورد کار هریک از سلول‌های مغز وجود دارد اما درک همکاری همزمان و روش عمل میلیون‌ها سلول مغزی با هم هنوز نیاز به مطالعه دارد.

فعالیتهای غیر ارادی

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،انسان ها در زندگی روزمره خود رفتارهایی بروز می دهند که بسیاری از آن ها عجیب و منحصر به فرد است.در این مطلب به بررسی ۱۰ رفتار عجیب و ناخواسته انسان و دلایل انجام هر یک از آ ن ها می پردازیم.

گریه

 چقدر عجیب است که غم و اندوه موجب ریختن آب از چشم هایمان می شود. در بین تمامی موجودات تنها ما انسان ها هستیم که به دلیل احساساتمان اشک می ریزیم. به گفته محققان، علت این رفتار علاوه بر ابراز احساس همدردی با اطرافیان، خارج کردن برخی مواد مضر از بدن است.

در واقع اشک ها حاوی مجموعه ای از هورمون ها و پروتئین های ناخوشایند هستند که وقتی بدن احساس غم و اندوه و استرس می کند، تولید می شوند و به همین دلیل است که پس از یک گریه مفصل، در نتیجه خارج شدن این مواد مضر، احساس تخلیه هیجان می کنید.

سکسکه

سکسکه اسپاسم غیرارادی دیافراگم است که غشای ماهیچه ای در قفسه سینه است که در فرآیند تنفس نقش بسیار مهمی ایفا می کند حال اگر این ماهیچه در اثر وجود غذای زیاد درون معده و یا برعکس گرسنگی تحریک شود، یک دوره سکسکه اتفاق می افتد. سکسکه با وجود آن که آزاردهنده است، برای بدن هیچ فایده ای ندارد. 

البته برخی محققان معتقدند این رفتار می تواند بقایا و آثار یک رفلکس مکشی مربوط به انسان های اولیه باشد. در هر حال این فرآیند برای انسان امروزی بیشتر آزاردهنده است که البته برای رفع آن راهکارهایی همچون حبس کردن نفس، ترساندن خود، بلعیدن یک قاشق شکر و نوشیدن آب توصیه می شود که البته تمامی این راهکارها از طریق توقف موقت ریتم تنفس عمل می کنند.

خواب

 ما تقریبا یک سوم زندگی مان را در خواب به سر می بریم. هیچ انسانی نمی تواند بی خوابی را بیش از چند روز تحمل کند و فرآیند خواب یکی از ناشناخته ترین رفتارهای انسان است. خواب باعث تقویت مکانیسم بدن از تولید مواد شیمیایی مورد نیاز برای فعالیت در زمان بیداری تا تنظیم و سازمان  دهی مجدد نورون ها در مغز و سیستم اعصاب می شود.

خواب REM با فعالیت بالای نورونی خود که مدت زمان طولانی تر را در شب دربرمی گیرد، در واقع به رشد و توسعه مغز منجر می شود. محققان خواب را برای تقویت حافظه و توان یادگیری حیاتی می دانند. خواب همچنین خاطرات را به حافظه طولانی مدت منتقل می کند و برای انجام فعالیت های فکری روزمره، برای بدن نوعی زمان ریست شدن و استراحت فراهم می کند.

مرگ

 اگر بخواهیم فنی صحبت کنیم، مرگ یک فعالیت روزمره نیست اما هر روز در اقصی نقاط جهان رخ می دهد. ما می میریم چون سلول هایمان می میرند.گرچه سلول ها به دفعات برای مدت دست کم ۷۰ سال جایگزین می شوند اما قادر به ادامه این فرآیند تا ابد نیستند. درون هر سلول تلومراز در انتهای کروموزوم های ما حاوی اطلاعات ژنتیکی است که با هر تقسیم سلولی، کوتاه تر می شود. 

تلومراز در ابتدا به حد کافی طولانی است اما در نهایت کوتاه و کوتاه تر می شود تا این که تمامی اطلاعاتی که در خود دارد، از بین می رود و دیگر سلول ها قادر به تقسیم نیستند.

 البته دانشمندان سخت در تلاشند تا راه حلی برای افزایش طول عمر پیدا کنند و می گویند به زودی قادر به ۲ برابر کردن متوسط طول عمر خواهند بود. برخی تصور می کنند مو و ناخن ها پس از مرگ به رشد ادامه می دهند در حالی که چنین نیست، در واقع پس از مرگ، بدن خشک شده و موجب جمع شدن پوست می شود و در نتیجه قسمت هایی از ناخن ها و مو که زیر پوست بوده است، نمایان می شود و این تصور را ایجاد می کند که این قسمت ها رشد کرده اند.

دید سه بعدی

 آیا تا به حال از خود پرسیده اید که چشم ها چگونه سه بعدی می بینند. این در واقع نوعی خطای ذهن است. مغز ما از نوعی ناهمخوانی دوچشمی بهره می برد که به معنای تفاوت جزئی بین تصاویر مشاهده شده توسط چشم راست و چپ است. مغز ما از ۲ نسخه مخدوش و تحریف شده از یک صحنه برای بازسازی عمق آن استفاده می کند. 

برای یک شیء نمای نزدیک به منظور تصمیم گیری درباره فاصله آن، مغز نقطه تلاقی و همگرایی ۲چشم و یا زاویه ای را ثبت می کند که چشم ها از میان آن روی جسم تمرکز می کنند. در زمان نگاه کردن به اشیا در حین حرکت نیز ما به طور ناخودآگاه مسافت را از طریق ثبت تفاوت در سرعت نزدیک و دور شدن اجسام برآورد می کنیم.

سرخ شدن چهره

 واکنش قرمز شدن گونه ها در واقع یک پاسخ مشترک بین تمامی انسان در قبال توجه اجتماعی است که در همه رخ می دهد و تنها شدت و ضعف آن متفاوت است. به طور معمول این حالت می تواند در زمان ملاقات یک فرد بسیار مهم، تجربه یک حس قوی در یک موقعیت اجتماعی و یا مورد تحسین و تمجید زیاد قرار گرفتن ایجاد شود.

 این فرآیند بدین شکل رخ می دهد که رگ ها در صورت گشاد و فراخ شده و موجب افزایش جریان خون در ناحیه گونه ها و ایجاد نوعی چهره گلگون می شود. البته دانشمندان هنوز علت وقوع این فرآیند و عملکرد و فایده آن را نمی دانند.

خنده

 وقتی یک جوک می شنوید و یا دچار یک حس بامزه می شوید، ناگهان این تمایل در شما ایجاد می شود که بارها و بارها با تغییر حالت ماهیچه ها شروع به فریاد زدن کنید. خنده حقیقتا مکانیسم عجیبی دارد. روان شناسان معتقدند این واکنش رفتاری نوعی سیگنال به دیگران از طریق انتشار احساسات مثبت، کاهش استرس و کمک به انسجام گروهی است. بنا به همین دلایل برخی حیوانات نیز در حین انجام بازی های جمعی، لبخند می زنند و می خندند.

پلک زدن

 این عجیب نیست که پلک می زنیم. این فرآیند که یک دهم ثانیه به طول می انجامد، ذرات گرد و غبار را پاک و مایعات روغنی را روی کره چشم منتشر می کند. اما چیزی که عجیب است آن است که ما متوجه نمی شویم که هر ۲تا۱۰ثانیه دنیا در تاریکی فرو می رود. دانشمندان دریافته اند که مغز انسان نوعی توانایی برای نادیده گرفتن خاموشی های موقت و لحظه ای دارد. 

در واقع عمل پلک زدن موجب توقف فعالیت در چندین ناحیه از مغز می شود که مسئول ردیابی تغییرات محیطی هستند و بدین شکل است که شما جهان اطراف خود را به طور مستمر و بی وقفه مشاهده می کنید.

خمیازه

 برای برخی کافی است که تنها درباره خمیازه مطلبی بخوانند تا شروع به خمیازه کشیدن بکنند. برخی محققان معتقدند خمیازه مانند خنده نوعی وسیله برای برقراری ارتباط و کمک به سازمان دهی رفتار گروهی است. خمیازه با سرایت از یک فرد به دیگری در واقع نوعی اطلاعات را منتقل می کند به این معنی که «من خسته ام» یا «این برنامه کسل کننده است». 

این رفتار در واقع نوعی ابزار ارتباطی انسان های نخستین بوده است و با بررسی اسکن های مغزی گروهی که خمیازه می کشیدند، محققان دریافتند که با خمیازه الگوهای رفتاری در نواحی از مغز که مرتبط با تقلید است، فعال می شود.

خواب رفتن دست و پا

 این واکنش در واقع فریاد از خفه شدن است.اگر به دست یا پای شما خون نرسد، به نوعی از کار می افتند. اگر شما دست یا پای خود را در وضعیتی قرار دهید که در جریان خون خللی ایجاد شود، اعصاب این ناحیه در اثر سوءتغذیه دچار اختلال در عملکرد می شود و در این حالت شما احساس سوزش، درد یا کرخی در ناحیه محروم از خون می کنید چون نورون های حسی شما به طور موقت از کار می افتند. حس سوزن سوزن شدن نیز در اثر فشار مستمر روی یک عصب ایجاد می شود.